Morgunblaðið - 24.08.2013, Blaðsíða 34

Mannfjöldi yfir 65 ára aldri
Heimild: Hagstofa Íslands
25.000
20.000
15.000
10.000
5.000
0
19
60
19
80
20
00
20
20
20
40
20
60
FRÉTTASKÝRING
Sunna Sæmundsdóttir
sunnasaem@mbl.is
G
era má ráð fyrir að
430.545 manns muni
búa á Íslandi árið 2060.
Þetta er um 33% fjölg-
un frá því sem er í dag.
Fjölgun Íslendinga bliknar þó í sam-
anburði við fjölgun jarðarbúa, þar
sem spá Sameinuðu þjóðanna gerir
ráð fyrir að um 10,2 milljaðrar
manna muni búa hér á jörðu árið
2060 og er það rúmlega 42% fjölgun.
Jarðarbúum fjölgar að meðaltali um
81 milljón manna á hverju ári og þó
svo að dragi úr frjósemi verður
fjölgunin ör, en það er meðal annars
vegna þess að lífslíkur eru almennt
að aukast og verða að meðaltali um
80 ár árið 2060 samkvæmt spánni.
Þá fer meðalaldur hvers jarðarbúa
einnig hækkandi, í dag er hann 29
ára en árið 2060 verður meðaljarðar-
búinn hins vegar fertugur.
Samkvæmt mannfjöldaspá
Hagstofu Íslands geta nýfædd
stúlkubörn á Íslandi vænst þess að
verða 83,9 ára gamlar, en drengir
80,8 ára. Undir lok spátímabilsins
verður meðalævilengd kvenna hins
vegar 88,2 ár og karla 86,8 ár.
Lífslíkur Íslendinga hafa aukist
jafnt og þétt undanfarna áratugi og í
samanburði við flest önnur vestræn
ríki hefur fæðingartíðni verið frem-
ur há á Íslandi. Í skýrslu Hagstof-
unnar eru leiddar að því líkur að
breytt fæðingarorlofslöggjöf, sem
birtist í lengingu fæðingarorlofs og
tengingu greiðslna úr fæðingar-
orlofssjóði við tekjur einstaklinga,
svo og aukin þátttaka feðra í fæðing-
arorlofi eigi ríkan hátt í að viðhalda
fæðingartíðninni. Fæðingartíðnin
kemur til með að haldast nokkuð
óbreytt, eða um 2,1 barn á konu að
meðaltali.
Eldri borgurum fjölgar
Meðalaldur mæðra hefur hækk-
að jafnt og þétt síðustu áratugi og
konur eignast sitt fyrsta barn síðar á
ævinni en áður var. Frá byrjun sjö-
unda áratugar síðustu aldar og fram
yfir 1980 var meðalaldur frumbyrja
undir 22 árum en var að meðaltali
26,6 ár á árabilinu 2006-2010. Sam-
kvæmt spánni kemur barneignum
kvenna undir þrítugu til með að
fækka, en þeim fjölgar hjá eldri kon-
um Undir lok spátímabilsins verður
meðalaldur mæðra kominn upp í
30,9 ár, að mati Hagstofunnar.
Aldurssamsetning Íslendinga
kemur til með að breytast nokkuð
með hækkandi meðalaldri og eldra
fólki mun fjölga töluvert.
Hinn 1. janúar 2013 voru börn
undir 18 ára aldri 24,8% mannfjöld-
ans. Einstaklingum á þeim aldri fer
hlutfallslega fækkandi og gert er ráð
fyrir að þeir verði 20,5% mannfjöld-
ans árið 2060. Fjöldi þeirra sem ná
ellilífeyrisaldri mun tvöfaldast, en
samkvæmt spánni verður 22,6%
þjóðarinnar á ellilífeyrisaldri árið
2060. Í dag er hlutfallið 11,2%.
Aukinn samfélagslegur kostn-
aður fylgir óhjákvæmilega fjölgun
ellilífeyrisþega, en Pétur H. Blöndal,
þingmaður Sjálfstæðisflokksins, hef-
ur í tvígang lagt fram frumvarp um
hækkun ellilífeyrisaldurs og telur
hann vandann vera brýnan. „Það
verður að taka á þessum vanda með
nýgengi aldraðra, fyrr heldur en
seinna, vegna þess að vinnandi fólki
fjölgar ekki neitt og þetta verður því
miklu meiri byrði á þeim. Þetta er
ekki bara tekjubyrði heldur er þetta
einnig heilbrigðisbyrði þar sem
eldra fólk þarf á mun meiri heil-
brigðisþjónustu að halda. Þetta
verður dýrt fyrir þjóðfélagið og eitt-
hvað þarf að gera,“ segir Pétur.
Til þess að varpa frekara ljósi á
breytta aldurssamsetningu má líta
til framfærsluhlutfalls, en með því er
átt við fjölda þeirra sem standa utan
við vinnumarkaðinn, þ.e. börn og
aldraða, í hlutfalli við fólk á vinnu-
aldri. Í dag eru 21,8 aldraðir ein-
staklingar á hverja 100 vinnandi ein-
staklinga. Samkvæmt spánni verða
hins vegar um 43-52 aldraðir um
hverja 100 einstaklinga á vinnualdri
árið 2060.
Jarðarbúum fjölgar
um rúmlega 42%
Meðaltal mannfjölda og mannfjöldaspá
390.000
380.000
370.000
360.000
350.000
340.000
330.000
320.000
310.000
300.000
290.000
280.000
Heimild: Hagstofa Íslands
20
01
-’0
5
20
11
-’1
5
20
21
-’2
5
20
26
-’3
0
20
36
-’4
0
20
46
’5
0
20
56
-’6
0
34
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. ÁGÚST 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þess varminnst í vik-unni að 45 ár
væru liðin frá inn-
rás Sovétríkjanna
og leppa þeirra í
Varsjárbandalaginu í Tékkó-
slóvakíu. Tékkóslóvakar höfðu
þá reynt að breyta framkvæmd
kommúnismans með því meðal
annars að leyfa í takmörkuðum
mæli málfrelsi, fundafrelsi, og
fleiri af þeim réttindum sem
fyrir fólk í vestrænum lýðræð-
isríkjum voru sjálfsögð. En
frelsið mátti ekki þrífast í al-
þýðulýðveldunum, frelsi verka-
manns í Prag til að tjá sig var
bein ógn við valdhafa í Moskvu
og Austur-Berlín og sérhver
gagnrýni á ríkið þjóðhættuleg.
Árás risaveldisins á eigin
bandamann opnaði augu
margra fyrir ódæðisverkum
kommúnismans og reyndist
þeim, sem hérlendis og erlendis
studdu dyggilega við Sovét-
ríkin, þörf áminning um hið
sanna eðli þeirra.
Örlög Tékkóslóvakíu voru
þeim mun sérstæðari í ljósi
þess að einungis þrjátíu árum
fyrr höfðu Þjóðverjar hertekið
landið í skjóli München-
samkomulagsins. Landið var
því, líkt og flest önnur ríki
Austur-Evrópu, fórnarlamb
beggja helstefna 20. ald-
arinnar.
Evrópuþingið hefur ákveðið
að 23. ágúst sé Evrópudagur
minningarinnar um fórnarlömb
nasismans og kommúnismans.
Dagsetningin er
valin með hlið-
sjónar af því að
þann dag árið 1939
undirrituðu þeir
Ribbentrop og
Molotoff, utanríkisráðherrar
Þýskalands og Sovétríkjanna,
griðasamninginn sem gerði
Hitler kleift að hefja síðari
heimsstyrjöld.
Í tilefni af þessum degi var í
gær opnuð ljósmyndasýning í
Þjóðarbókhlöðunni um heims-
kommúnismann og Ísland, auk
þess sem að tveir fræðimenn,
þeir Mart Nutt frá Eistlandi og
Pawel Ukielski frá Póllandi,
fluttu erindi um áhrif nasism-
ans og kommúnismans á heima-
lönd sín.
Fórnarlömb alræðisstefna
20. aldar telja vel yfir 120 millj-
ónir manna. Þá er ótalinn sá
mikli fjöldi fólks sem neyddist
til þess að búa undir oki nas-
ismans og kommúnismans við
skert lífsgæði og takmarkað
frelsi, allt í nafni fólksins eða
þjóðarinnar. Hversu mörg líf
skyldu hafa verið eyðilögð til
viðbótar við þá sem létu lífið?
Hversu margar fjölskyldur
skyldu hafa þjáðst?
Á bak við hverja tölu um
mannfall eru manneskjur. Enn
í dag er fólk á lífi sem mun bera
þess merki alla ævi að hafa búið
við slíkt stjórnarfar. Sagan á
það til að muna eftir kúgur-
unum, en gleyma þeim kúguðu.
Hins vegar má aldrei gleyma
fórnarlömbum alræðisins.
Helstefnur 20. ald-
arinnar skildu eftir
sig blóði drifna slóð}
Þeim má aldrei gleyma
Barak ObamaBandaríkja-
forseti dró línu í
sandinn í fyrrasum-
ar: Ef stjórn As-
sads í Sýrlandi
beitti efnavopnum í
borgarastyrjöldinni hefði það í
för með sér afskipti Bandaríkj-
anna.
Nú lítur út fyrir að Assad hafi
ákveðið að láta reyna á orð
Obama því að sterkar vísbend-
ingar eru um að hann hafi beitt
efnavopnum í stórum stíl gegn
eigin borgurum í úthverfi höfuð-
borgarinnar þar sem uppreisn-
armenn hafa verið ráðandi.
Raunar er talið að hann hafi áð-
ur beitt efnavopnum í smærri
skömmtum, ef til vill til að kanna
viðbrögðin, en þar sem afleið-
ingarnar hafi engar verið hafi
hann færst í aukana.
Ekki er hlaupið að því að
safna sönnunargögnum um
vopnanotkun á átakasvæðum
sem lokuð eru umheiminum og
stjórn Assads harðneitar að
sjálfsögðu að hafa nokkuð með
efnavopnanotkun að gera. Skila-
boð stjórnarinnar eru að líklega
hafi uppreisnarmenn gripið til
efnavopna til að fá
fram samúð erlend-
is.
Þær kenningar
sýrlenskra stjórn-
valda geta seint tal-
ist líklegar og
sennilegra að stjórnvöld hafi
notað efnavopn til að veikja upp-
reisnarmennina og auðvelda
hernum að ná á sitt vald þessum
mikilvægu svæðum nærri höf-
uðstöðvum stjórnarinnar.
Alger fullvissa er nokkuð sem
sjaldan er í boði í stríðsátökum,
sérstaklega við þær aðstæður
sem nú ríkja í Sýrlandi. Obama
getur út af fyrir sig haldið áfram
að velta þessu fyrir sér eins og
hann hefur lengi gert og innan
stjórnar hans munu vera skiptar
skoðanir um hvort nú sé rétti
tíminn til að bregðast við. Hann
þarf þó að hafa í huga að ef hann
gerir ekkert nú þegar flest
bendir til að Assad hafi beitt
efnavopnum í stórum stíl þá
munu hvorki stjórnvöld í Sýr-
landi, Teheran eða Pjongjang
sjá ástæðu til að hlusta á það
sem hann hefur fram að færa
hér eftir. Þá hefði verið farsælla
að láta hótanirnar eiga sig.
Nú velta því margir
fyrir sér hvort hót-
anir Obama í fyrra
voru innantómar}
Óljós lína í sandi Sýrlands
E
dmund Burke sagði eitt sinn að
allt sem góðir menn þyrftu að
gera til að hið illa næði fram að
ganga væri að gera ekkert.
Pistlahöfundur sat eitt sinn á
bar með góðum vini, sem vakti athygli hans á
að umræða um þjóðfélagsmál er annaðhvort í
ökkla eða eyra. Öfgafull framsetning á jaðar-
skoðunum virtist í hennar augum eina leiðin til
að ná augum og eyrum almennings, fjölmiðla
og ráðamanna. Skynsamt fólk með hófsamar
skoðanir og kurteisa framsetningu forðast
„umræðuna“ eins og heitan eldinn, vitandi að
það verður uppnefnt í innhringiþáttum kverúl-
anta eða í athugasemdakerfi vefmiðla. Und-
irritaður hefur, allavega í seinni tíð, haft vit á
að forðast þátttöku í „umræðunni“, en ítrekað
tekið um enni sér þegar hver sjálfskipaði sam-
félagsrýnirinn á fætur öðrum lætur gamminn geisa á op-
inberum vettvangi. Steininn tók þó úr þegar fyrirsögn
þess efnis að leiðtogi hins vestræna heims væri á leið til
landsins blasti við á tölvuskjánum. Forvitnin rak mig til að
skoða hvað væri á seyði. Í ljós kom að umrædd fyrirsögn
var tekin úr símaviðtali tveggja reyndra útvarpsmanna,
sem tóku því sem heilögum sannleik að Guð almáttugur
hefði sagt viðmælanda þeirra að umræddur leiðtogi væri
væntanlegur til fundar við hann, því hann kærði sig ekki
um að hitta ráðamenn Íslands. Ekki löngu síðar, nokkru
eftir að lófafarið á enninu var hætt að vera eins áberandi
eftir útvarpsviðtalið, tók fyrrverandi sjómaður og þjóð-
þekktur lagahöfundur upp á því í athuga-
semdakerfi vefmiðils – hvar annars staðar? –
að viðra vægast sagt ógeðfelldar skoðanir sínar
um samkynhneigða. Þjóðfélagið lagði dyggi-
lega við hlustir, enda um hágæða íslenska „um-
ræðu“ að ræða. Ekki þótti þó einum vefmiðli
nóg um að umræddur afturhaldsmaður væri
milli tannanna á fólki á öllum betri kaffistofum
landsins. Þessi miðill fékk þessum manni því
beina línu til þjóðarinnar, þar sem hann svaraði
spurningum netverja í góða klukkustund eða
svo. Maðurinn útlistaði þar skoðanir sínar á
hegðun og kynlífi samkynhneigðra í smáat-
riðum, og fólk kepptist um að hneykslast á
þessum ótrúlegu viðhorfum. Einhver kynni að
segja að þetta hafi verið hið rétta í stöðunni,
þar sem skoðanir sem þessar þoli ekki sviðsljós
„umræðunnar.“ Með sömu rökum ætti að gefa
talsmönnum baptistakirkjunnar í Westboro reglulega að-
gang að fjölmiðlum, en hún er þekktust fyrir að hafa letrað
á skilti hin frægu orð „God hates fags“, eða „Guð hatar
homma“. Martin Niemöller orti prósaljóð þar sem hann
gagnrýndi sofandahátt þýskrar menntaelítu á uppgangs-
árum þjóðernissósíalisma í heimalandi hans. Rökfærslu-
maður er sagður rökþrota þegar hann notar þriðja ríkið til
samanburðar í málflutningi sínum. Ljóðið beinist hins veg-
ar ekki að hinum illu, heldur þeim góðu sem ekkert gera.
Þegar öll vígin eru fallin og allar „umræður“ orðnar öskur-
keppni, get ég þá áfellst aðra en sjálfan mig fyrir að hafa
setið aðgerðalaus meðan öfgamenn rændu „umræðunni“?
Gunnar Dofri
Ólafsson
Pistill
Allt sem góðir menn þurfa að gera
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon