Morgunblaðið - 04.01.2014, Qupperneq 28

Morgunblaðið - 04.01.2014, Qupperneq 28
28 UMRÆÐAN MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 4. JANÚAR 2014 Z-BRAUTIR OG GLUGGATJÖLD FAXAFENI 14 - 108 REYKJAVÍK - S. 525 8200 - Z.IS ÚRVA L - GÆ ÐI - Þ JÓNU STA MIKIÐ ÚRVAL AF VEGGFÓÐRI Árum saman kenndi ég málfræði í grunnskóla og neðri bekkj-um framhaldsskóla. Mér fannst skemmtilegt að kenna orð-flokkagreiningu og setningafræði og hafði á tilfinningunniað flestir nemendur væru sama sinnis. Að vísu áttu ýmsir til að spyrja hvernig þeir gætu notað þessi fræði sem þeim fannst heldur tilgangslítil en við því fengu þeir ýmis svör, t.d. að þessar greiningar yrðu til þess að skerpa rökhugsun og málvitund auk þess sem mál- fræðileg hugtök gerðu þeim kleift að tala um móðurmálið og mynda þaðan brú yfir í erlend tungumál. Flestir nemendur tóku þessar skýringar góðar og gildar og höfðu gaman t.d. af því að sama orðmyndin gæti fallið undir fimm orðflokka, t.d. bóndinn á Á á á, rak sig á og sagði á! Margir hausar voru hristir yf- ir háttum sagna, og móðir eins nemanda míns sagði mér, bæði í gamni og alvöru, að dóttir hennar hefði verið mjög ánægð með íslenskukennarann sinn þangað til hann fór að kenna þetta skelfilega fyrirbæri. En þeir sem kom- ust klakklaust í gegnum erfið háttaverk- efni, voru ánægðir því að glíman við þau hafði verið ögrandi eins og þungt stærðfræðidæmi en ekki eitthvert fikt út í bláinn. Oft er fullyrt að málfræðikennsla og jafnvel öll kennsla í íslensku máli sé staglkennd og skelfilega leiðinleg. Og þegar nýlega kom í ljós að lesskilningi íslenskra nemenda hefði hrakað var skuldinni m.a. skellt á úrelta kennsluhætti. Ungir höfundar ruku upp til handa og fóta og sögðu að skólarnir yrðu að bjóða unglingum upp á spennandi bækur og stungu upp á eigin verkum til að leysa málin. Að sjálfsögðu skiptir máli að námsefnið höfði til nemenda en spennandi lesefni eru engar galdraþulur í þessu tilliti. Og kennarar eiga ekki að misbjóða nemendum með námsefni sem er undir getu þeirra og þroska. Það getur skipt sköpum að hafa rétt hugtök á hraðbergi. Þýskur kennari, sem var að útskýra fjölskylduhætti í heimalandi sínu fyrir hópi nemenda, sagði að þar væri venjan að mæðurnar héldu við syni sína en feðurnir við dæturnar. Skelfingarsvipur kom á nemendurna þar til einn úr hópnum áttaði sig og sagði við kennarann að hann hefði líklega notað ranga forsetningu með sögninni að halda. Í stað þess að segja við hefði hann átt að nota orðið með. Málið El ín Es th er Af hverju eru þau öll með bundið fyrir augun? Þau eru að taka miðannar- próf í háttum sagna. Ekkert fikt út í bláinn Tungutak Guðrún Egilson gudrun@verslo.is Hinn 20. desember sl. birtist frétt í RÚV(sjónvarpi) þar sem sagði:„Rúmlega sjötugur maður sem leigirherbergi í atvinnuhúsnæði segir að ein- stæðir karlar eigi ekki að skammast sín fyrir kröpp kjör. Skömmin sé stjórnvalda að tryggja ekki almenn- ingi húsaskjól. Flestir þeir sem eiga ekki kost á öðru en að leigja eitt herbergi í atvinnuhúsnæði eru karlar. Þetta er mat slökkviliðsins sem fylgist með bruna- vörnum í húsunum. Þar á bæ telja menn að 3 til 5000 manns búi með þessum hætti á höfuðborgarsvæðinu. Húsnæðið er eðli máls samkvæmt í mjög mismunandi ástandi. Fréttastofa heimsótti hús á Funahöfða í gær. Ein kona veitti fréttastofu viðtal en karlarnir báðust allir undan því. Nema einn. Gylfi hefur leigt herbergi á þremur stöðum í bænum árum saman: „Ég er búinn að vera hérna í þessu húsi í eitthvað um tvö ár, var áður þarna úti á 19 og byrjaði suður í Hafnarfirði, þar eru herbergi leigð út líka af sama fyrirtæki.“ Gylfi leigir 37 fermetra á 90 þúsund krónur. Hann hafði ekki tök á að bjóða okkur inn og myndirnar sem hér sjást eru af minni herbergjunum, þau eru 15 fermetrar og kosta 55 þús- und.“ Undanfarna mánuði og misseri hefur fjölgað fréttum um að fólk hafi leitað að húsaskjóli í atvinnu- húsnæði. Myndir sem hafa fylgt þeim fréttum eru vís- bending um að þetta húsnæði sé í mismunandi ástandi en augljóslega oft í afar slæmu ástandi. Jafnframt er augljóst af fréttum, sem birzt hafa um leigumarkaðinn að hann er kominn úr böndum. Húsa- leiga há og leigukjör oft þannig vegna trygginga, sem krafizt er að fólk á erfitt með að ráða við þau kjör. Það fer ekki hjá því að þeir sem muna braggahverf- in í Reykjavík á árunum eftir stríð og jafnvel fram eftir Viðreisnaráratugnum velti því fyrir sér hvort at- vinnuhúsnæðið sem hér er í boði fyrir fólk að búa í sé eins konar braggar okkar tíma. Þetta er vafalaust betra húsnæði en braggarnir að því leyti til að það heldur veðri og vindum en að öðru leyti er þessi bú- seta í sumum tilvikum í ætt við braggana. Auðvitað er hægt að breyta atvinnuhúsnæði í íbúðarhúsnæði en það er sjálfsagt misjafnlega vel að því staðið. Í hinni stórmerku bók Eggerts Þórs Bernharðs- sonar, sagnfræðings: Undir bárujárnsboga – Braggalíf í Reykjavík 1940-1970 er fjallað ítarlega um búsetu fólks í bröggum á þeim árum. Þegar mest var, skömmu fyrir 1950 og fram undir 1960, bjuggu á þriðja þúsund manns í bröggum í Reykjavík. Brögg- unum hafði að mestu verið útrýmt á síðustu árum Viðreisnaráratugarins en þó bjuggu á annan tug ein- staklinga í bröggum fram á miðjan áttunda áratuginn. Búsetu í bröggum fylgdu ekki bara vandamál vegna lélegs íbúðarhúsnæðis heldur líka allt að því félagsleg útskúfun. Börn sem bjuggu í venjulegu húsnæði þeirra tíma léku sér ekki við börn, sem bjuggu í bröggum og yfirleitt voru íbúar bragganna litnir hornauga. Verði framhald á því að fólk búi í lélegu atvinnu- húsnæði vegna þess að það hafi ekki efni á öðru eða eigi þess engan kost af einhverjum ástæðum að tryggja sér betra húsnæði blasir við að það sama muni gerast. Að fólk sem býr í atvinnuhúsnæði, að ekki sé talað um börn, verði talið annars flokks þjóð- félagsþegnar. Það furðulega er, að um þetta er nánast ekki rætt. Ætla mætti að t.d. borgarstjórn Reykjavíkur eða bæj- arstjórnir í öðrum sveitarfélögum teldu sér málið skylt og að á þeim hvíldi nokkur ábyrgð í þessum efn- um. Alla vega var litið svo á á tímum bragganna. Nú er að vísu ekki sagt jafn ítarlega frá umræðum í borg- arstjórn Reykjavíkur í almennum fjölmiðlum og einu sinni var gert en hafi þessi vanda- mál verið rædd ítarlega þar hafa þær umræður ekki náð út til hins almenna borgara. Það getur gerzt á skömmum tíma, að atvinnuhúsnæði, sem fólk hefur tekið sér búsetu í vegna þess að það á ekki annarra kosta völ breytist í fátækrahverfi með öllu því sem því mundi fylgja. Og það er rétt, sem viðmælandi sjón- varpsins sem vitnað var til hér að framan sagði að skömmin er stjórnvalda. Hvorki Alþingi né sveitarstjórnir geta látið eins og þessi vandi sé ekki til. Hann er veruleiki. Og þann veruleika á að ræða í aðdraganda borgarstjórnarkosn- inga næsta vor og í þeim sveitarfélögum öðrum, þar sem hann er til staðar. Við getum ekki sem samfélag leyft okkur að hverfa aftur til fortíðar í þessum efnum. Eygló Harðardóttir, félagsmálaráðherra, hefur ítrekað vísað til samkomulags, sem gert var á vinnu- markaði 1965 um byggingu Breiðholtsíbúðanna. Þá var stórátak gert í húsnæðismálum láglaunafólks. Hið sama var gert, þegar Verkamannabústaðirnir við Hringbraut voru byggðir á þriðja og fjórða tug síð- ustu aldar. Bæjarblokkirnar svokölluðu við Skúlagötu skiptu miklu máli á sínum tíma. Nú þarf að gera nýtt átak í sama anda. Það er of mikið um það að samfélagið í heild leiði hjá sér vandamál þjóðfélagshópa, sem lítið heyrist í vegna þess að þeir eiga sér ekki málsvara. Einu sinni var hægt að ganga út frá því sem vísu að verkalýðs- samtökin tækju það verkefni að sér. Nú er ekki ástæða til að hafa uppi ósanngirni í þeirra garð en augljóst að áherzlur þeirra hafa breytzt. En með réttu er hægt að segja að kjörnir fulltrúar fólksins, hvort sem er á Alþingi eða í sveitarstjórnum eigi að taka mál sem þessi upp af krafti. Við getum ekki og eigum ekki að láta andrúmsloft braggaáranna svífa yfir vötnum á ný. Braggar okkar tíma? Lélegu íbúðarhúsnæði get- ur fylgt félagsleg útskúfun eins og dæmin sanna. Af innlendum vettvangi … Styrmir Gunnarsson styrmir@styrmir.is Sveinn Einarsson skrifar umskáldsöguna Ragnar Finnsson á bls. 187 í nýútkominni bók um Guðmund Kamban, sem Mál og menning gefur út: „Helga Kress hins vegar nánast ber upp á Kamb- an ritstuld, þegar hún ber saman brot úr sögu hans og skáldsöguna My Life in Prison (Fangelsisár mín) eftir Donald Lowrie. Því er ekki að leyna að í tilvitnunum hennar eru sláandi líkindi. Allir þekkja hvernig höfundar viða að sér efni og hefur margoft verið bent á hvernig jafn- ólíkir höfundar og Shakespeare og Halldór Laxness eigna sér frásagnir og atburði, án þess að stuld megi kalla. Sennilega hefur Kamban þó lesið umrædda bók.“ Öðru vísi mér áður brá. Ég notaði marga kafla úr æskuminningum Laxness í fyrsta bindi ævisögu hans 2003 og umritaði þá, vann nýjan texta úr gömlum. Ég leyndi því hvergi, enda þekkti öll þjóðin þessar æskuminningar. Fyrir þetta var ég ásakaður um ritstuld og hörð hríð gerð að Háskólanum fyrir að reka mig ekki úr starfi. Meðal þeirra sem kröfðust þess að ég yrði rekinn var aðalyfirlesari Máls og menningar, Guðmundur Andri Thorsson, en það fyrirtæki gefur einmitt út bók Sveins. Munurinn á mér og þeim Kamban og Laxness var hins vegar, að ég reyndi hvergi að halda því fram eins og þeir, að þessir textar mínir væru sjálfstætt sköp- unarverk. Ekki rekur mig minni til, að Sveinn Einarsson hafi komið mér til varnar. Öðru nær. Sveinn Einarsson segir nú hinn hógværasti, að sennilega hafi Kamban lesið bók Lowries. En laus- legur samanburður sýnir vel, að heilu kaflarnir í Ragnari Finnssyni eru sóttir í bók Lowries. Helga Kress benti á þetta í bók um Kamb- an. En eins og hinn ágæti bók- menntamaður Sveinn Skorri Hösk- uldsson benti á í ritdómi um bók Helgu, var athugasemd um þessi rittengsl á milli Lowries og Kamb- ans í aðfangaskrá Landsbókasafns- ins. Taldi hann Helgu seka um það, sem kallað er rannsóknarstuldur. Hún léti eins og hún hefði eftir sjálfstæða rannsókn komist að nið- urstöðu, sem henni hefði verið bent á. Helga mótmælti því harðlega, að hún hefði vitneskju sína um þessi rittengsl úr aðfangaskrá Lands- bókasafnsins. Og allir, sem þekkja Helgu, vita, að hún hefur gaman af ritum um þjáningar fanga, svo að ekkert er líklegra en hún hafi af sjálfsdáðum lesið bók Lowries og séð á augabragði rittengslin við bók Kambans. Athugasemdir og leiðréttingar vel þegnar Hannes H. Gissurarson hannesgi@hi.is Fróðleiksmolar úr sögu og samtíð Kamban, Kress og Lowrie

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.