Morgunblaðið - Sunnudagur - 11.05.2014, Blaðsíða 24

S
kjaldkirtilstruflanir hafa margvísleg
einkenni sem valda smám saman auk-
inni vanlíðan og skerða lífsgæði fólks
til lengri tíma. Fæstir gera sér grein
fyrir hversu víðtæk áhrif truflun á skjaldk-
irtlinum hefur á líkamann og líðan okkar og
margir eiga erfitt með að lýsa einkennunum
fyrir læknum þar sem þeir setja þau ekki öll
í samhengi og telja ekki alltaf um eiginleg
sjúkdómseinkenni að ræða, heldur kannski
bara leti, eigin skapgerðargalla eða sjálf-
skapað vandamál á borð við rangt mataræði
og óreglulegan svefn. Nú hefur hópur fólks
tekið sig til og stofnað samtökin Skjöldur, fé-
lag um skjaldkirtilssjúkdóma, með það mark-
mið að fræða almenning og heilbrigðisstétt-
ina um þessa lúmsku sjúkdóma.
„Skjaldkirtilstruflanir eru ekki einn sjúk-
dómur; sjálfsofnæmissjúkdómar eru þar inni
í líka og mismunandi truflanir á skjald-
kirtlinum, ofvirkni, vanvirkni og margt fleira.
Ýmislegt bendir til þess að margir séu með
ógreind skjaldkirtilsvandamál, eða rangt
greindir, og þar af leiðandi ómeðhöndlaðir
eða vanmeðhöndlaðir svo það veitir ekki af
að halda utan um þennan hóp,“ segir Ása
Björg Valgeirsdóttir, formaður Skjaldar. Að-
spurð hver þörfin sé fyrir samtök sem ein-
blíni á svo afmarkaða truflun á líkams-
starfseminni bendir Ása Björg á spjallhóp
fólks með skjaldkirtilssjúkdóma á samfélags-
miðlinum Facebook.
„Það eru komnir yfir 2.200 meðlimir í
spjallhópinn og umræðurnar þar benda til að
það þurfi meiri fræðslu, bæði fyrir almenning
og heilbrigðisstarfsfólk. Það sést á umræðun-
um að margir vita lítið um skjaldkirtilstrufl-
anir, vita ekki einu sinni hvað skjaldkirtillinn
gerir eða að það sé yfirhöfuð eitthvað inni í
okkur sem heiti skjaldkirtill! Ég hafði ekki
heyrt á hann minnst þegar ég greindist loks
með vanvirkan skjaldkirtil árið 2009; þá var
ég 31 árs og búin að vera með einkenni frá
því ég var 15 ára,“ segir Ása.
Gleyma að nefna
gleymskuna og taka lyf!
Truflun á starfsemi skjaldkirtilsins getur
haft mýmörg einkenni og því greinist vanda-
málið oft ekki fyrr en sjúklingurinn er búinn
að finna fyrir vanlíðan í langan tíma og jafn-
vel fá meðhöndlun við öðrum sjúkdómum,
sem hafa svipuð einkenni, s.s. þunglyndi og
kvíða. Einkennin geta verið að koma fram
eitt af öðru á löngum tíma en eru svo fjöl-
breytileg og óræð að fólk leitar oft til nokk-
urra mismunandi lækna án þess að neinn
kveiki á því að samnefnarinn geti verið
skjaldkirtillinn, eða röskun á honum. „Ef fólk
væri almennt meðvitaðra um einkenni skjald-
kirtilstruflana og algengi þeirra þá myndi
það kannski hjálpa okkur sjálfum að tengja
punktana.“ Ása Björg nefnir að það séu oft-
ast nánustu vinir og fjölskylda sem ýti við
fólki að leita læknis þegar þau taki eftir ein-
kennum og/eða umkvörtunum viðkomandi og
því geti hjálpað ef sem flestir hafi einhverja
hugmynd um einkenni skjaldkirtilstruflana.
Svona líkt og þegar fólk kemur með vinsam-
legar ábendingar til vina og vandamanna um
að taka inn lýsi eða láta athuga vítamínskort,
vegna þess að þeir hafi tekið eftir ákveðnum
einkennum hjá viðkomandi. „Af því að ein-
kenni skjaldkirtilstruflana eru svo óræð og
ótengd þá erum við kannski að nefna eitt og
annað umkvörtunarefni við þá sem eru okkur
nánastir, án þess að setja það í samhengi.
Við gætum verið að kvarta yfir þreytu og
sleni, að neglurnar séu alltaf að brotna, hárið
sé orðið líflaust og farið að þynnast og okkur
sé alltaf kalt. Og þeir sem standa okkur næst
gætu tekið eftir því hvað við erum orðin
gleymin og utan við okkur. Ef þeir væru
meðvitaðir um einkenni skjaldkirtilstruflana
gætu þeir mögulega kveikt á perunni og
stungið upp á að við létum mæla virkni
skjaldkirtilsins.“
Helstu einkennin sem rætt er um í spjall-
hópnum, segir Ása, eru örþreyta, framtaks-
og sinnuleysi, depurð/þunglyndi, þyngd-
araukning, lélegar neglur, líflaust hár og hár-
missir, þurr og gróf húð og útlimakuldi. „Og
eitt af „fyndnu“ einkennunum eru mikil and-
vörp, en þau geta verið merki um skjaldkirt-
ilsóreglu.“ Þá lýsa margir í hópnum nokkurs
konar „heilaþoku“ þar sem viðkomandi á erf-
itt með einbeitingu og skammtímaminnið er
lélegt. Gleymskan er mjög algengt vandamál
og getur valdið því að skjaldkirtilssjúklingar
gleyma að segja lækninum frá ýmsum ein-
kennum og gleyma svo jafnvel að taka horm-
ónalyfið sem á að ráða bót á vandanum!
Félagsskapur og fræðsla
Fyrsti fundur samtakanna Skjöldur verður
haldinn 26.maí klukkan 19.30, í sal Sjálfs-
bjargar í Hátúni 12. „Til að byrja með ætlum
við að einbeita okkur að því að kynna sjúk-
dóminn fyrir fólki og fræða það um einkenn-
in. Innkirtlasérfræðingurinn Finnbogi Karls-
son ætlar að vera okkur innan handar með
að útbúa fræðsluefni fyrir almenning. Okkur
finnst reyndar líka kominn tími til að endur-
skoða og uppfæra klínísku vinnureglurnar
hér á landi en þær eru frá árinu 2010 og síð-
an þá hafa komið fram nýjar upplýsingar úr
stórum rannsóknum, enda eru fjögur ár í
læknavísindum langur tími.“ Eitt af því sem
Ása nefnir er að þegar virkni skjaldkirtilsins
sé mæld gæti þurft að mæla fleiri en eina
tegund hormónanna í blóðinu, sem sé ekki
flókið að gera en sé ekki í klínísku vinnuregl-
unum í dag. En samtökin Skjöldur eiga líka
að vera athvarf fyrir þá sem vilja deila
reynslu sinni og heyra aðrar hliðar á sjúk-
dómnum. „Við viljum að fólk viti að það
standi ekki eitt, fleiri geta verið að kljást við
sama vandamálið og geta gefið ráð því það er
ýmislegt sem hægt er að gera til að bæta líð-
anina, annað en að taka eingöngu lyf.“ Eins
og með svo margt getur mataræði haft áhrif
á einkennin, þó mismunandi eftir því hvers
kyns skjaldkirtilstruflunin er. Ása segir
marga hafa náð góðum árangri með því að
minnka eða útiloka t.d. sojavörur, glúten og
mjólkurvörur í fæðunni. Eins sé mikilvægt
að athuga vítamínskort og þá sérstaklega D
og B vítamín. Mest um vert sé að hafa í huga
að þar sem einkennin séu svo mörg geti mis-
munandi úrræði hentað og því sé gott ef fólk
geti borið saman bækur sínar á einum stað.
Fyrir frekari upplýsingar er netfang samtak-
anna skjaldkirtill.is@gmail.com.
OFT ERFITT AÐ GREINA SKJALDKIRTILSTRUFLANIR
Lúmsk einkenni sem skerða lífsgæði
„Ef fólk væri almennt meðvitaðra um einkenni skjaldkirtilstruflana og algengi þeirra þá myndi það
kannski hjálpa okkur sjálfum að tengja punktana,“ segir Ása Björg, formaður Skjaldar.
Morgunblaðið/Kristinn
NÝLEGA VORU STOFNUÐ SAMTÖK FÓLKS MEÐ SKJALDKIRTILSSJÚKDÓMA, ÓTRÚLEGA ALGENGT FYRIRBÆRI SEM FÆR OFT AÐ VAÐA
UPPI ÓÁREITT OG DREGUR HÆGT OG ÖRUGGLEGA ÚR LÍFSGÆÐUM FÓLKS. SKJALDKIRTILSTRUFLUN HEFUR VÍÐTÆK ÁHRIF
Á LÍKAMLEGA OG ANDLEGA HEILSU FÓLKS OG ÞVÍ TIL MIKILS AÐ VINNA AÐ GREINA OG MEÐHÖNDLA HANA RÉTT.
Ingibjörg Rósa Björnsdóttir ingibjorgrosa@gmail.com
24 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11.5. 2014
Heilsa og hreyfing
Borðspil og bækur geta verið góð verkfæri til þess að þjálfa heilann. Bæði
stuðla að betri starfsemi heilans og spil þjálfa auk þess minnið.
Hlutir sem þjálfa heilann
Ofvirkni:
 Þreyta og úthaldsleysi eða mæði
 Kvíði, pirringur – fólk er oft uppstökkt
 Hitaóþol, fólk svitnar oft mikið og
klæðir sig lítið miðað við aðra og
árstíma
 Skjálfti
 Þyngdartap, þrátt fyrir mjög góða
matarlyst
 Hjartsláttarköst
 Niðurgangur
 Vöðvaslappleiki, þreyta
 Útbrot
 Bólga á hálsi
 Þurr augu sem jafnvel geta á stundum
orðið útstæð og þá fylgja oft verkir og
tvísýni
Vanvirkni:
 Þunglyndi, skapsveiflur og pirringur
 Síþreyta
 Lágur líkamshiti (kuldatilfinning)
 Þurrkur í húð, hári og augum
 Stökkar neglur
 Svefnleysi
 Þyngdaraukning
 Hárlos
 Lágur blóðþrýstingur
 Gleymska
 Stirðleiki í liðamótum
 Orkuleysi
 Hægðatregða
 Minnkandi kynhvöt
 Miklar tíðablæðingar
Helstu einkenni
skjaldkirtilstruflana
Skjaldkirtillinn
Skjaldkirtill