Fréttablaðið - 14.12.2013, Blaðsíða 44

14. desember 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN | 44
Gunnþóra
Gunnarsdóttir
gun@frettabladid.is
Ég vil efla áhugann á lif-andi jólatrjám á Íslandi því þau bera með sér jólabrag og gefa miklu meiri stemningu en gervitré,“ segir Else
Möller, skógfræðingur á Akri í
Vopnafirði. Hún telur Íslendinga
geta verið fyllilega sjálfum sér
nóga í framleiðslu jólatrjáa og
kveðst aldrei hafa skilið af hverju
þeir flytji inn ógrynni af trjám í
stað þess að ala þau upp í íslenskri
mold. Tekur þó fram að ánægju-
leg þróun hafi átt sér stað á síð-
ustu árum því bæði sé Skógrækt
ríkisins og skógræktarfélög farin
að bjóða fólki að velja sér jólatré
úr reitum víða um land. Einnig séu
um fjörutíu bændur farnir að ein-
beita sér að framleiðslu jólatrjáa í
samstarfi við Landsamtök skóga-
eigenda. „En það er of lítið fram-
boð og þá er tilvalið tækifæri að
auka það,“ segir Else sem hefur
ráð undir rifi hverju þegar kemur
að ræktun jólatrjáa á Íslandi enda
er hún með meistaragráðu í þeirri
grein. Þó hún sé hjúkrunarfræð-
ingur að mennt hóf hún nám í
skógfræði við Landbúnaðarhá-
skólann á Hvanneyri árið 2007 og
meistaranáminu lauk hún síðast-
liðið vor. Í samhengi við það er hún
með tilraunaræktun jólatrjáa við
landbúnaðarháskólann á Hvann-
eyri, á Krithóli í Skagafirði og
Prestsbakkakoti á Síðu. „Skógar-
bændurnir vinna verklegu vinn-
una en ég skipulegg hvað þeir eiga
að gera, hvenær og hvernig.“
Vill sjá jólatrjáaakra
Else er dönsk að uppruna en hefur
búið hér á landi í fjórtán ár. Bær-
inn hennar, Akur, er í Hofsárdal í
Vopnafirði, um sjö kílómetra frá
þorpinu Tanga. Þegar þetta síma-
viðtal fer fram er hún á förum út á
Tanga til að fræða leikskólabörn-
in þar um jólatré. Hún kveðst á
næstu dögum ætla með börnin í
skógarlund á Vopnafirði sem nefn-
ist Oddnýjarlundur, eftir konunni
sem setti niður fyrstu trén í hann.
„Skólakrakkarnir hafa gróðursett
í Oddnýjarlund árum saman og nú
eru trén orðin svo stór að það er
tímabært að fara að höggva eitt-
hvað innan úr og nota til dæmis
sem jólatré,“ segir hún.
Reyndar vill Else meina að erf-
itt sé að fá eitthvert magn fallegra
jólatrjáa úr skógum sem hafi verið
ræktaðir í brekkum og móum
langt frá byggð „Hugmynd mín er
að fólk taki tún eða akra nálægt
bæjum undir jólatrjáaskóg. Þannig
er hægara að sinna plöntunum vel
frá upphafi og allan tímann.“
Spurð hvort jólatrjáaskógur sé
gróðursettur gisnari en annar
skógur svo trén vaxi ekki hvert
inn í annað, svarar Else. „Nei,
maður á einmitt að gróðursetja
jólatré býsna þétt. Það passar að
setja þau niður með eins til eins og
hálfs metra millibili svo þau skýli
hvert öðru. Þau eiga hvort sem er
ekki að verða nema um tveggja
metra há.“ Hún ítrekar að nauð-
synlegt sé að hafa trén einhvers
staðar þar sem auðvelt sé að sinna
þeim, klippa þau til í rétt form,
gefa þeim áburð og fylgjast með
til að hægt sé síðan að selja þau
fyrir gott verð. „Þetta er ákveðin
tækni sem þarf að læra og tekur
sinn tíma en borgar sig marg-
falt. Það er líka mjög gaman að ná
tökum á þessari framleiðslu og nú
þegar eru sumir skógarbændur á
Íslandi farnir að standa sig mjög
vel og framleiða flott tré.“
Þar sem Else hefur yfir landi að
ráða á Akri er hún að sjálfsögðu
með jólatré í uppvexti heima við.
„Ég verð kannski með 100 tré sem
geta verið tilbúin á hverju ári, en
ég er nýbyrjuð að gróðursetja og
fyrstu trén verða ekki tilbúin fyrr
en eftir sex til átta ár.“
Else segir engan hörgul á ung-
plöntum til að setja niður. „Það
er ágætt framboð. Það sem okkur
vantar frekar á Íslandi er þekking
og öguð vinnubrögð. Að við förum
út og sinnum trjánum á réttum
tíma og munum eftir að gróður-
setja nóg á hverju ári þannig að
framleiðslan nái að rúlla.“
Til Kanarí fyrir ágóðann
Þar sem löng hefð er fyrir því að
flytja inn jólatré frá Danmörku er
Else spurð hvort norðmanns þinur
þrífist hér á landi. „Nei, vaxtar-
skilyrðin á Íslandi eru of erfið
fyrir norðmannsþin. Hann þarf
hlýrra loftslag og meira skjól,“
svarar hún. „Það hafa verið gerð-
ar tilraunir með fjallaþin en hann
þolir ekki mikinn vind heldur og
það er verið að leita að hentugu
kvæmi þins til ræktunar hér.
Stafafura er sú tegund jóla-
trjáa sem þrífst langbest hér á
landi enda er hún vinsælust, að
sögn Else. „Stafafura þrífst um
allt land, hún er fagurgræn, með
langar nálar og getur staðið inni
í mánuð án þess að missa barr-
ið,“ fullyrðir hún. Hún segir rauð-
greni lengi hafa verið það tré sem
Íslendingar sáu sem „hið eina
sanna jólatré“, en það missi dálítið
barrið, sérstaklega ef gleymist að
vökva það. „Rauðgreni þarf vatn
eins og blóm,“ tekur hún fram og
segir blágreni líka mjög fallegt og
ívið barrheldnara en rauðgrenið.
En hversu langan tíma tekur það
þessi tré að vaxa hér á landi þar
til þau ná heppilegri jólatréshæð?
„Það fer eftir vaxtarskilyrðum. Ef
stafafuran er í frjósömum jarð-
vegi getur hún náð æskilegri jóla-
tréshæð á sex til átta árum. Það er
hægt að fá býsna góða uppskeru ef
hún er á góðum stað og maður nær
að forma hana þannig að hún vaxi
fallega og verði ekki of gisin.“
Að lokum er Else spurð hvort
hún sé ekki eina manneskjan á
Íslandi með sérmenntun í ræktun
jólatrjáa. „Jú,“ svarar hún glað-
lega. „Margir skógfræðingar telja
þetta ekki merkilega sérgrein. En
fólk fær ekkert út úr venjulegri
skógrækt fyrr en í fyrsta lagi eftir
tuttugu ár. Mér finnst sniðugt að
byrja á jólatrjám og geta farið að
uppskera eftir sex til tíu ár. Þá er
hægt að bjóða karlinum sínum eða
konunni til Kanaríeyja eftir jólin
fyrir ágóðann!“
Lifandi tré bera með sér jólabrag
Öll heimili landsins ættu að geta skartað íslenskum jólatrjám eftir tuttugu ár og mörg miklu fyrr, að mati Else Möller
á Akri í Vopnafirði. Hún er skógfræðingur frá Hvanneyri og eina manneskjan á Íslandi með meistarapróf í jólatrjáarækt.
■ Best er að geyma tréð úti á skjólgóðum stað þangað til það á að fara inn.
■ Gott að hafa tréð í vatni daginn áður það fer inn en ekki nauðsynlegt og
alls ekki ef það er frost.
■ Saga neðan af trénu 2 til 3 sentimetra, kannski klippa nokkrar af neðstu
greinunum í burtu og setja tréð í sérhannaðan jólatrésfót eða stóran vasa.
■ Mikilvægt er að vökva tréð á hverju degi til að minnka hættuna á barrfelli.
■ Greni getur staðið inni að minnsta kosti í 10 til 12 daga áður barrið fer
að losna ef það hefur fengið vatn.
■ Fura getur staðið inni fram að páskum.
■ Þinur (norðmannsþinur og fjallaþinur) getur staðið í um mánuð án þess
að tapa barrinu.
■ Lífandi tré þrífst alltaf best í vatni!
HVERNIG SKAL MEÐHÖNDLA LIFANDI TRÉ
SEM BÚIÐ ER AÐ FELLA.
ELSE VIÐ SITKAGRENITRÉ Sitkagreni er ekki gott innijólatré því það stingur svo mikið. En það myndar fallegt form. Svo er það líka harðgert og þrífst um allt land, meðal
annars nálægt sjó,“ segir Else.