Læknablaðið - 15.06.2002, Síða 29

FRÆÐIGREINAR / MMR-BÓLUSETNING
uðu 109 börn í tilrauninni og 56 skiluðu sýnum fjór-
um vikum eftir MMR-bólusetningu. Auk þess skil-
uðu 20 börn sýnum 12 vikum eftir MMR. Astæða
fyrir lítilli þátttöku við 12 vikna skoðun var mun
minni áhugi foreldra en í upphafi rannsóknar og erf-
iðara var að fá sýni. Mynd 1 og 2 sýnir sömu gildi og
í töflunni, það er miðgildi +95% öryggismörk fyrir og
eftir bólusetningu með Pentavac og MMR en taflan
sýnir fleiri staðtölur.
Umræða
Náttúruleg mislingasýking leggst mjög á eitlavef
þarmanna og getur valdið svæsnum niðurgangi, eitla-
bólgu og þarmabólgu, einkum neðst í mjógirni. Þessi
klíníska mynd líkist stundum Crohn’s sjúkdómi (15,
16). Því hefur verið haldið fram að mislingavírus
komi við sögu í meingerð Crohn’s sjúkdóms (17-20)
og enn fremur öðrum sjúkdómum, eins og mænusiggi
(multiblesclerosis) (21). Þessi tilgáta er umdeild. Það
hefur hins vegar vakið mikla athygli og áhuga að því
hefur verið haldið fram að mislingabóluefni sem er
búið til úr lifandi veikluðum vírus og gefið í þeim til-
gangi að valda vægum sjúkdómi sem gefur varanlegt
ónæmi geti jafnframt leitt til þarmabólgu sem aftur
stuðli að myndun einhverfu (1, 2). Þessi möguleiki
hefur bæði mikla klíníska þýðingu og einnig veruleg-
ar lagalegar afleiðingar og hugmyndin endurvekur
gamlan ágreining um hlutverk þarmanna í sjúkdóm-
um í taugakerfi.
Tilgátan um að MMR-bólusetning leiði til þarma-
bólgu og einhverfu var sett fram til að reyna að skýra
algengi þarmabólgu hjá börnum með einhverfu og
einkenni frá taugakerfi (1) og hugsanlegt tímalegt
samband milli MMR-bólusetningar og einhverfu (3).
Aðalatriðið í þessari tilgátu er að veiklaður mislinga-
vírus í bóluefninu geti valdið langvarandi þarmabólg-
um sem leiði til frásogs á efnum sem skaði taugakerf-
ið og geti hugsanlega truflað eðlilegan þroska heilans
(22-24). Þessi tilgáta er studd nokkrum rökum þar
sem óeðlileg þarmastarfsemi hefur fundist hjá ein-
hverfum börnum og þar í einnig bólga og leki í görn
(25-27) en þetta hefur eingöngu verið rannsakað
mörgum árum eftir bólusetningu með MMR. Þarma-
bólga hefur enn fremur fundist við skoðun á vefja-
sýnum (1, 2), einkum í ristli, en mjög sjaldan hefur
bólgu verið lýst í mjógimi. Þetta er ekki umdeilt held-
ur aðeins hlutverk og áhrif mislingabólusetningar í
tilurð þessarar bólgu fyrst eftir bólusetningu og síðan
síðbúin áhrif á þroska heilans. I okkar rannsókn var
sérstaklega skoðaður sá möguleiki hvort MMR-bólu-
setning leiddi til klínískrar eða leyndrar þarmabólgu
í ungbörnum eftir bólusetningu og var notað til þess
mjög næm aðferð sem búið er að prófa vel hjá full-
orðnum (6, 12, 28) og í börnum (29, 30). Það er
áhugavert að kalprotectín í hægðum hjá ungbörnum
breytist mikið á fýrsta aldursári, það er hátt á fyrstu
mánuðum en fer síðan lækkandi. Þessi breyting stafar
sennilega af því að þá er að ávinnast ónæmi (oral
immune tolerance) gegn fastri fæðu. Okkar rannsókn
byrjar við 12 mánaða aldur og þá er þessi breyting að
mestu gengin yfir en tíminn sem okkar rannsókn
beinist að er eftir MMR-bólusetningu sem er gefin
við 18 mánaða aldur. Á þessum tíma er kalprotectín
stöðugt og lítill breytileiki milli einstaklinga (31,32).
Kalprotectínþéttni í hægðasýnum fyrir bólusetn-
ingu í okkar rannsókn var sambærileg við það sem
áður hefur verið lýst í heilbrigðum börnum. Rann-
sóknin sýndi hvorki merki um að Pentavac- né
MMR-bólusetning framkallaði þarmabólgu í neinu
barnanna tveim, fjórum og 12-18 vikum eftir bólu-
setningu. Á þessum tíma er ónæmissvar í hámarki og
á að gefa varanlegt ónæmi. Þetta er í miklu ósamræmi
við það sem gerist eftir náttúrulega sýkingu með
mænusótt og mislingum en báðir þessir sjúkdómar
geta gefið mikil einkenni frá meltingarfærum og
mikla bólgu (15, 16). Niðurstöður okkar benda ekki
til að MMR-bóluefnið valdi bólgu í þörmum hjá
heilbrigðum bömum og mælir það eindregið gegn
tilgátunni um að MMR-bólusetning veki upp þarma-
bólgu sem aftur leiði til einhverfu. Þetta útilokar hins
vegar ekki þann möguleika að bólusetningin geti haft
óæskileg áhrif á viðkvæm börn með óeðlilegt ónæm-
iskerfi eða hjá börnum sem hafa upplag fyrir sjálfsof-
næmissjúkdóma. Ef þetta er tilfellið þá er það ekki
bólusetningin sjálf sem veldur þessu svari heldur
upplag einstaklingsins og það mundi þá einnig koma
fram og jafnvel enn frekar ef um náttúrulega sýkingu
af mislingum væri að ræða. Því hefur enn fremur
verið haldið fram að samsett MMR-bóluefni stuðli
frekar að þarmabólgu heldur en ef bóluefnin eru
gefin ein og sér og ekki á sama tíma. Þar sem niður-
stöður okkar sýna að samsett MMR-bóluefni veldur
ekki þarmabólgu er ekki ástæða til að gefa bóluefnin
hvort í sínu lagi eða á ólíkum tíma.
Þakkir
Rannsóknina styrktu Vísindasjóður Landspítala Hring-
braut og Wyeth Lederle.
Heimildir
1. Wakefield AJ. Murch SH, Anthony A, Linnell J, Casson DM,
Malik K, et al. Ileal-lymphoid-nodular hyperplacia, non-
specific colitis, and pervasive developmental disorder in
children. Lancet 1998; 351: 637-41.
2. Wakefield AJ, Anthony A, Murch SH, Thomson M, Montgo-
mery SM, Davies S, et al. Enterocolitis in children with deve-
lopmental disorders. Am J Gastroenterol 2000; 95:2285-95.
3. Halsey NA, Hyman SL. Measles-mumps-rubella vaccine and
autistic spectrum disorder: report from the new challenges in
childhood immunizations conference convened in Oak Brook,
Illinois, June 12-13,2000. Pediatrics 2001; 107: E84.
4. Dohan FC. Coeliac disease and schizophrenia. Lancet 1970; i:
897-8.
5. Wood NC, Hamilton I, Axon ATR, Khan SA, Quirke P, Mind-
ham RH, et al. Abnormal intestinal permeability. An aetiolo-
gical factor in chronic psychiatric disorders? Br J Psychiatr
1987; 150:853-6.
Læknablaðið 2002/88 493