Læknablaðið - 15.06.2002, Qupperneq 51

UMRÆÐA & FRÉTTIR / SIÐFRÆÐI FÓSTURGREININGAR
meðgönguna og líkurnar á því að þær gangi með barn
sem er með litninga- og/eða hjartagalla.
Engin tækni fullkomin
Hann fjallaði síðan um líkurnar og áreiðanleika mis-
munandi aðferða við fósturgreiningu. Þær eru vissu-
lega misgóðar og engin fullkomin. Aðferðir til
skimunar fyrir litningagöllum eru ekki greiningapróf
en ef líkur eru auknar í kjölfar skimprófa stendur til
boða legvatnspróf eða fylgjuvefsýnataka. Af þeim
skimprófum sem eru í boði telur Chervenaks að
hnakkaþykktarmæling veiti áreiðanlegustu upplýs-
ingarnar. Slík ómskoðun getur leitt til greiningar á
70-80 af hundraði litningagalla. En til þess að hnakka-
þykktarmæling beri svo góðan árangur þarf að fylgja
út í æsar þeim reglum sem um hana gilda og hana ætti
eingöngu að framkvæma á vel búnum stöðum þar
sem starfsfólk hefur fengið viðeigandi þjálfun. Hann
kvaðst telja rétt að bjóða öllum konum upp á óm-
skoðun á fyrsta þriðjungi meðgöngu ásamt hnakka-
þykktarmælingu, auk hefðbundinnar ósmkoðunar á
öðrum þriðjungi meðgöngu.
Spurningunni um það hver ætti að veita verðandi
mæðrum þessar upplýsingar og hvenær svaraði
Chervenak á þá leið að það væri í verkahring læknis
eða ljósmóður. Rétt væri að ræða möguleikann á
vansköpun í fyrstu eða annarri heimsókn konunnar.
Almennt er talið að 2-3% nýfæddra barna séu með
fæðingargalla og er það reynsla hans að þetta komi
fólki á óvart, flestir telji líkurnar minni.
Þá vaknar spurningin hvort rétt sé að hræða konur
með því að benda þeim á þessar hættur. Chervenak
sagðist ekki fallast á að verið væri að hræða þær.
„Konur eiga rétt á öllum upplýsingum sem fyrir liggja.
Að öðrum kosti eru þær ekki færar um að taka
ákvörðun um það hvort þær vilja eignast barnið eða
binda endi á meðgönguna. Þetta varðar sjálfstæði
þeirra og sjálfræði. Raunar gildir það sama um alla
sjúkdóma, sjúklingar eiga rétt á að fá að vita hvað að
þeim amar. Ef við lítum til Austurlanda fjær þá er ekki
til siðs þar að læknar segi sjúklingi sem er ef hann er
haldinn ólæknandi krabbameini eða öðrum banvæn-
um sjúkdómi. Þetta er að mínum dómi alrangt, allir
eiga rétt á öllum þeim upplýsingum sem til eru um
heilsufar sitt,“ segir hann.
Hlutlaus ráðgjöf
í spjalli sem blaðamaður Læknablaðsins átti við
Chervenak eftir fyrri fyrirlesturinn lagði ég fyrir hann
þá spuraingu hvort ekki væri erfitt fyrir lækna og
aðra heilbrigðisstarfsmenn að veita konum hlut-
lausar upplýsingar um meðgönguna.
„Jú, þar reynir verulega á lækninn. Allir læknar
kannast við það þegar konan spyr: Hvað á ég að gera,
læknir? Eg get ekki svarað því. Eg veit of lítið um
konuna, hver eru trúarleg viðhorf hennar, gildismat
og fjölskylduhagir. Hún ein getur því tekið ákvörðun
um hvað gera skal.“ Undir fyrirlestrinum spurðu
einhveijir hvort faðirinn ætti ekki líka hlut að máli.
Chervenak svaraði því til að faðirinn ætti vissulega
Symbicort Turbuhaler INNÖNDUNARDUFT, R03AK (Sérlyfjaskrártexti)
Innihaldslýsing: Hver skammtur inniheldur: Budesonidum INN 160 míkróg og Formoterolum INN, fúmarat tvíhýdrat, samsvarandi Formoterolum INN 4,5 mikróg og Lactosum. Ábendingar: Til reglulegrar meðferðar á astma þegar samsett
lyfjameðferð (barksteri til innöndunar og langvirkur betaörvi) á við þegar ekki næst full stjórn á sjúkdómnum með barkstera til innöndunar og stuttverkandi beta2-örva til innöndunar eftir þörfum, eða þegar full stjórn hefur náðst á sjúkdómnum með
bæði barkstera til innöndunar og langverkandi beta2-örva. Skammtar og lyfjagjöf: Lyfið er ekki ætlað til upphafsmeðferðar á astma. Skömmtun virku efnanna í lyfinu er einstaklingsbundin og henni á að breyta til samræmis við alvarleika sjúkdómsins.
Skammti skal breyta að lægsta skammti sem heldur einkennum sjúkdómsins niðri. Skammtastærðir handa fullorðnum: 1-2 innandanir tvisvar sinnum á sólarhring. Venjulega þegar stjórn á einkennum hefur náðst með gjöf lyfsins tvisvar sinnum
á sólarhring, getur skammtaminnkun að lægsta virka skammti leitt til þess að unnt verði að gefa lyfið einu sinni á sólarhring. Skammtastærðir handa börnum (yngrl en 12 ára): Lyfið er ekki ráðlagt bömum yngri en 12 ára. Sérstaklr sjúklingahópar:
Ekki þarf að breyta skömmtum hjá öldruðum. Frábendingar: Ofnæmi fyrir búdesóníði, formóteróli eða innönduðum mjólkursykri. Varnaöarorö og varúöarreglur: Ráðlagt er að minnka skammta smám saman þegar meðferð er hætt. Ef sjúklingur
telur að meðferð skili ekki viðunandi árangri eða að hann þurfi meira en núverandi skömmtun samsetts lyfs, verður hann að leita læknis. Aukin notkun berkjuvíkkandi lyfs í bráðatilvikum (rescue bronichodilatores) bendir til versnunar á undirliggjandi
ástandi og krefst endurmats á astmameðferðinni. Skyndileg og áframhaldandi versnun á stjóm astma getur verið lífshættuleg og brýnt er að endurmeta meðferðina. I slíkum tilvikum skal hafa ( huga þörf á aukinni meðferð með barksterum eða
hvort gefa þurfi að auki bólgueyðandi lyf til inntöku, eins og kúr með barksterum eða sýklalyfjameðferð ef sýking er til staðar. Almenn einkenni geta komið fram við notkun hvaða barkstera til innöndunar sem er, sérstaklega við stóra skammta
sem eru gefnir til langs tíma. Þessar verkanir koma miklu síður fram við meðferð til innöndunar heldur en þegar barksterar eru teknir inn. Hugsanlegar almennar verkanir eru m.a. bæling nýrnahettna, seinkun á vexti hjá börnum og unglingum,
minnkun á beinþéttni, vagl á auga og gláka. Það er þess vegna mikilvægt að skammtur af innönduðum barksterum sé sá minnsti sem heldur einkennum niðri. Lyfið á að gefa með varúð sjúklingum með ofstarfsemi skjaldkirtils, krómfíklaæxli
(phaeochromocytoma), sykursýki, ómeðhöndlaðan kalíumskort, hjartavöðvakvilla með þrengingum og hjartavöðvastækkun (hypertrophic obstructive cardiomyopathy), sjálfvakin neðanósæðarþrengsli (idiopathic subvalvular aortic stenosis), alvarlegan
háþrýsting, slagæðagúlp eða aðra alvarlega hjarta- og æðasjúkdóma, eins og blóðþurrðarhjartasjúkdóm, hraðsláttartruflanir eða alvarlega hjartabilun. Hætta á alvarlegum kalíumskorti er hugsanleg eftir stóra skammta af beta2-örvum. Samtímis
meðferð með lyfjum sem geta valdið kalíumskorti getur aukið möguleikann á blóðkalíumlækkandi verkun við stórra skammta af beta2-örvum. Sérstök varúð er ráðlögð við bráðan alvarlegan astma þar sem vefildisskortur getur aukið hættuna.
Blóðkalíumlækkandi áhrif geta aukist við samtímis gjöf xantín-afleiða, stera og þvagræsilyfja. Ráðlagt er að fylgjast með þéttni kalíums í sermi við meðferð á bráðum alvarlegum astma. Eins og við á um alla beta2-örva, ætti að hafa í huga að
auka tíðni blóðsykursmælinga hjá sykursjúkum. Lyfið inniheldur mjólkursykur (<1 mg/innöndun). Þetta magn hefur venjulega ekki vandamál í för með sér hjá einstaklingum með mjólkursykuróþol. Milliverkanir viö lyf og annaö: Milliverkanir
vegna lyfjahvarfa: Ketókónazól 200 mg einu sinni á dag sexfaldaði að meðaltali plasmagildi búdesóníðs (einn 3 mg skammtur) sem gefið var samtímis. Milliverkanir vegna lyfhrifa: Betablokkar geta dregið úr eða hamlað verkun formóteróls. Lyfið
skal því ekki gefa samtímis betablokka (þ.m.t. augndropum) nema brýna nauðsyn beri til. Meöganga og brjóstagjof: Engar klínískar upplýsingar liggja fyrir um notkun lyfsins eða samtímis meðferðar með formóteróli og búdesóníði á meðgöngu.
Fullnægjandi upplýsingar um notkun formóteróls hjá þunguðum konum liggja ekki fyrir. Upplýsingar benda ekki til aukinnar hættu á vansköpun vegna notkunar búdesóníðs til innöndunar. Á meðgöngu ætti einungis að nota lyfið þegar væntanlegur
ávinningur vegur þyngra en hugsanleg hætta. Nota ætti lægsta skammt af búdesóníði sem gefur viðunandi stjórn á astma. Ekki er vitað hvort formóteról og búdesóníð berast í brjóstamjólk. Eingöngu ætti að gefa konum með barn á brjósti lyfið ef
væntanlegur ávinningur móður er talinn meiri en hugsanleg hætta fyrir barnið. Aukaverkanir: Algengar (>1/100): Miðtaugakerfi: Höfuðverkur. Hjarta- og æðakerfi: Hjartsláttarköst. Stoðkerfi: Skjálfti. Öndunarvegur: Sveppasýkingar í munni og
koki, væg erting í hálsi, hósti, hæsi. Sjaldgæfar (0,1-1%): Hjarta- og æðakerfi: Hraður hjartsláttur. Stoðkerfi: Vöðvakrampar. Miðtaugakerfi: Æsingur, eirðarleysi, taugaveiklun, ógleði, sundl, svefntruflanir. Mjög sjaldgæfar (<1/1.000): Húð: Útbrot,
ofsakláði, kláði. Öndunarvegur: Berkjukrampi. Afar sjaldgæfar aukaverkanir, þar af geta sumar verið alvarlegar eru m.a.: Búdesónið: Geðræn einkenni eins og depurð, hegðunartruflanir (aðallega hjá bömum), merki og einkenni um almenna
barkstera verkun (þ.m.t. vanstarfsemi nýmahettna), snemm- eða síðkomið ofnæmi (þ.m.t. húðbólga, ofsabjúgur og berkjukrampi), marblettir. Formóteról: Hjartaöng, blóðsykurshækkun, truflanir á bragðskyni, breytingar á blóðþrýstingi. Ofskömmtun:
Ofskömmtun formóteróls myndi líklega valda verkunum sem eru einkennandi fyrir beta2-adrenvirka örva: skjálfti, höfuðverkur, hjartsláttarköst og hraður hjartsláttur. Lágþrýstingur, efnaskiptablóðsýring, kalíumskortur og blóðsykurshækkun geta
einnig komið fram. Bráð ofskömmtun með búdesóníði, jafnvel í stórum skömmtum, er ekki talið klínískt vandamál. Lyfhrif: Lyfið inniheldur formóteról og búdesóníð. Verkunarmáti þessara efna er mismunandi, en þau hafa samleggjandi verkun
við að draga úr versnun astma. Upplýsingar um verkunarhátt hvors lyfjaefnis um sig eru hér á eftir. Búdesóníð: Búdesóníð gefið til innöndunar í ráðlögðum skömmtum hefur barkstera bólgueyðandi verkun f lungum sem dregur úr einkennum og
versnun astma og hefur minni aukaverkanir í för með sér en þegar barksterar eru gefnir óstaðbundið. Nákvæmur verkunarháttur þessara bólgueyðandi áhrífa er óþekktur. Formóteról: Formóteról er sértækur beta2-adrenvirkur örvi sem veldur
slökun á slóttum vöðvum í berkjum hjá sjúklingum með tímabundna teppu í öndunarvegum. Berkjuvíkkun hefst fljótt, innan 1-3 mín. eftir innöndun og verkunarlengd er 12 klst. eftir einn skammt. Pakkningar: Symbicort Turbuhaler: Innöndunarduft
160/4,5 míkróg/innöndun: 120 skammtar, 360 skammtar (3x 120). Verö: sjá lyfjaverðskrá. Afgreiöslumáti: R. Greiösluþátttaka: B. Desember 2001.
Markaösleyfishafi: AstraZeneca A/S, Albertslund, Danmark. Umboö á íslandi: Pharmaco hf, Hörgatúni 2, Garðabæ. Nánari upplýsingar er aö finna í Sérlyfjaskrá
Læknablaðið 2002/88 515