Læknablaðið - 15.03.2005, Síða 20

FRÆÐIGREINAR / AUGNLÆKNINGAR
Mynd 2. Amsler grid.
1. stig: foveal lægð minnkuð eða horfin og gulur
blettur (1A) eða hringur (1B) í foveolu.
2. stig: fullþykktargat minna en 300 gm í þver-
máli - oft með fínar sjónhimnufellingar geisl-
andi út frá gati.
3. stig: fullþykktargat stærra en 300 (rm í þver-
máli og stundum vökvi undir sjónhimnu.
4. stig: fullþykktargat og glerhlaupslos.
Einkenni makúlugats eru fyrst og fremst minnk-
uð sjónskerpa, aflögun á sjón eða beyglusjón (meta-
morphosia) og blindur blettur í miðju sjónsviðs
(central scotoma).
Sýnt hefur verið fram á að minnkun á sjónskerpu
er í réttu hlutfalli við stærð gats (5). Stundum upp-
götvast minnkuð sjónskerpa á öðru auga fyrir tilvilj-
un þegar haldið er fyrir hitt augað (6).
Til að meta beyglusjón er hægt að nota Amsler
sjónsviðskort, en það er rúðustrikað blað með
punkti í miðjunni sem sjúklingur er beðinn að
horfa á. Hjá þeim sem eru með beyglusjón virð-
ast línurnar sem eru beinar bjagaðar, (mynd 2).
Beyglusjón getur oft verið mjög truflandi fyrir
sjúklinga, ekki síður en minnkuð sjónskerpa.
Fyrstu glerhlaupsaðgerðirnar (brottnám gler-
hlaups) voru gerðar 1970 og 18 árum síðar var lýst
lokun á makúlugati og bættri sjón hjá sjúklingi
sem fór í glerhlaupsaðgerð með inndælingu gass
inn í augað vegna sjónhimnuloss og var að auki
með makúlugat (7). Fyrsta rannsóknin þar sem
skurðaðgerð var beitt sem meðferð við makúlugati
framkvæmdu Kelly og Wendel árið 1991 og fékkst
góður árangur með glerhlaupsaðgerð og gasinnd-
ælingu (8).
Síðan þá hefur meðferð makúlugats verið gler-
hlaupsaðgerð með gasinndælingu, fjarlæging á
sýnilegri himnu yfir sjónhimnu og lega á grúfu eftir
aðgerð. I glerhlaupsaðgerð er sem allra mest af
glerhlaupi augans fjarlægt og saltvatn látið renna
inn á meðan svo augað falli ekki saman. Himna
á yfirborði sjónu er fjarlægð með demantsbursta
og/eða lítilli töng og gasi er sprautað inn í gegnum
augnvegginn (parsplana) og er oftast notað brenni-
steinshexaflúóríð (SF6). Eftir aðgerð þarf sjúkling-
ur að liggja á grúfu því þá er makúla „efsti“ hluti
augans og gasið sem flýtur upp þrýstir á brúnir
gatsins. Gasið endist í um 7-10 daga þar til það frá-
sogast og augað framleiðir vökva sem kemur í stað
gassins og glerhlaupsins.
Til að bæta árangur af makúlugatsaðgerðum
hafa skurðlæknar reynt ýmislegar viðbótarað-
gerðir, eða notast við hjálparefni (adjuvant). Eldri
rannsóknir sýndu að transforming growth factor
(3, (TGF (3,) höfðu þau áhrif að brúnir makúlu-
gata sléttust f 91-96% tilfella (9, 10). Þetta hafði
þau áhrif að skurðlæknar fóru að nota ýmis hjálp-
arefni sem innihélt TGF (32 og þar á meðal blóð-
flöguþykkni sem var unnið úr blóði sjúklingsins og
hefur það verið notað hér á landi. Þá er blóðflögu-
þykkni sprautað beint yfir gatið og hafa sumar
rannsóknir sýnt fram á betri árangur með því að
nota blóðflögur (11,12), en aðrar rannsóknir hafa
ekki sýnt fram á það með óyggjandi niðurstöðum
að það bæti árangur að nota blóðflöguþykkni eða
annað efni sem inniheldur TGF (32 (2,13,14).
Hvenær á að framkvæma skurðaðgerð eftir að
makúlugat greinist?
Ekki hefur verið sýnt fram á að skurðaðgerð
bæti árangur þegar gatið er á stigi 1, því um 40%
makúlugata á stigi 1 gengu til baka af sjálfu sér
(15).
Aðeins ein framvirk slembirannsókn hefur ver-
ið gerð á götum á stigi 2 og þar kom í ljós að 20%
þeirra sem fóru í skurðaðgerð vegna stigs 2 mak-
úlugats þróuðust áfram í stig 3-4 en 70% í viðmið-
unarhópnum sem ekki fór í aðgerð (16).
Þegar gat er á stigi 3 eða 4 hafa ýmsar rannsókn-
ir sýnt að skurðaðgerð er kjörmeðferð. Gat lokast
í 69-96% tilfella með skurðaðgerð, en aðeins um
4% gata lokuðust ef ekkert var að gert (17).
Því er ljóst að göt á stigi 3 og 4 á að gera við með
skurðaðgerð, og sennilega ef gat er á stigi 2 en ekki
ef gat er á stigi 1.
Membrana limitans interna er grunnhimna sem
mynduð er af Mullersfrumum og aðskilur sjón-
himnu frá glerhlaupi. Það eru kenningar uppi um
að membrana limitans interna geti átt þátt í mein-
myndun makúlugata (18, 19) og rannsóknir hafa
sýnt hag af því að membrana limitans interna sé
fjarlægð (20-22). Hins vegar getur oft verið erfitt
að finna membrana limitans interna og því hafa
verið búin til hjálparefni til að auðvelda skurð-
læknum að finna hana og það litarefni sem mest
hefur verið notað er Indocyanide Green. Ekki eru
menn sammála um ágæti Indocyanide Green og þó
að notkun þess hjálpi mikið við að finna membr-
244 Læknablaðið 2005/91