Læknablaðið - 15.07.2006, Blaðsíða 20

FRÆÐIGREINAR / OFFITUGREINING ÖRYRKJA
Tafla 1. Algengi' offitugreiningar og örorku almennt hjá öryrkjum á íslandi í desember 1992 og desember 2004.
Konur Karlar
1992 2004 1992 2004
Offita á meðal sjúkdómsgreininga 0,45 0,65 0,12 0,21
Allir öryrkjar 5,99 9,50 3,75 5,60
‘Hundraóshluti íslendinga á aldrinum 16-66 ára.
það einungis á læknisfræðilegum forsendum, sam-
kvæmt sérstökum örorkumatsstaðli (10-13).
I þessari rannsókn er unnið úr upplýsingum um
þá einstaklinga sem áttu í gildi örorkumat vegna
lífeyristrygginga almannatrygginga og voru búsett-
ir á Islandi 1. desember 1992 og 1. desember 2004.
Öryrkjar sem hafa offitu á meðal sjúkdómsgrein-
inga í örorkumati eru bornir saman við öryrkja
almennt.
Tafla II. Aldursstaölaöar breytingar á milli áranna 1992 og 2004 á algengi örorku á íslandi.
Konur Karlar
AÁH11 95% ÖM2> AÁH 95% ÖM
Offita á meöal sjúkdómsgreininga 1,20 1,05-1,37 1,45 1,15-1,83
Allir öryrkjar 1,33 1,29-1,38 1,27 1,22-1,33
11 Aldursstaölaó áhasttuhlutfall. 21 95% öryggismörk.
Tafla III. Örorka hjá þeim sem höfðu offitu á meðal sjúkdómsgreininga og örorka almennt í desember 2004, skipt eftir kyni og búsetu.
Konur Karlar
Öryrkjar með offitugreiningu Allir öryrkjar Öryrkjar með offitugreiningu Allir öryrkjar
N = 552 N = 8109 N = 203 N = 5461
Höfuðborgarsvasðið * 47% 60% 57% 64%
Önnur landssvæöi 53% 40% 43% 36%
♦ Reykjavík, Seltjarnarnes, Kópavogur, Bessastaðahreppur, Garðabær, Hafnarfjöróur, Mosfellsbær, Kjósarhreppur.
einstaklinga, atvinnulífs og fleiri (7). Skilgreining
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunar á offitu meðal
fullorðinna miðar við líkamsþyngdarstuðul (BMI)
>30 kg/m2, þar sem líkamsþyngdarstuðull frá 30 til
34,9 telst væg offita, 35-39,9 veruleg offita og 40
eða meira sjúkleg offita (8). Gera má ráð fyrir að
þeir sem hafa verið metnir til örorku vegna offitu
séu alla jafna verulega eða sjúklega feitir. Pví ættu
breytingar á algengi örorku vegna offitu að gefa
vísbendingu um hversu alvarlegt lýðheilsufarslegt
vandamál hér er á ferðinni og þá sérstaklega um
breytingar á fjölda þeirra sem eru með verulega
eða sjúklega offitu.
Örorka er metin á grundvelli almannatrygg-
ingalaganna (9). Samkvæmt 12. grein laganna er
hærra stig örorku (að minnsta kosti 75% örorka)
metið þeim sem eru á aldrinum 16 til 66 ára og hafa
verulega og langvarandi skerðingu á starfsgetu, en
samkvæmt 13. grein laganna er lægra örorkustigið
(örorka að minnsta kosti 50% en lægri en 75%)
metið þeim sem hafa minna skerta starfsgetu eða
verða fyrir umtalsverðum aukakostnaði vegna ör-
orku sinnar. Fram til 1. september 1999 var hærra
örorkustigið metið á grundvelli læknisfræðilegra,
fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna, en eftir
Efniviður og aðferðir
Unnar voru úr örorkuskrá Tryggingastofnunar
ríkisins (TR) upplýsingar um kyn, aldur, búsetu og
sjúkdómsgreiningar samkvæmt ICD flokkunar-
skránni (14) hjá þeim sem metnir höfðu verið til
örorku vegna lífeyristrygginga (hærra eða lægra
örorkustigsins) og voru búsettir á íslandi 1. des-
ember 1992 og 1. desember 2004. Aflað var upp-
lýsinga frá Hagstofu íslands um fjölda íslendinga á
aldrinum 16-66 ára á sama tíma og aldursdreifingu
þeirra eftir kyni (15). Þessar upplýsingar voru not-
aðar til að reikna hundraðshlutfall öryrkja af jafn-
gömlum íslendingum. Hópar voru bornir saman
með kí-kvaðrat marktækniprófi (16) og miðað við
95% öryggismörk.
Niðurstöðurnar frá 1. desember 2004 voru
bornar saman við sambærilegar niðurstöður frá 1.
desember 1992 úr örorkuskrá TR og frá Hagstofu
íslands (15). Til þess að taka tillit til breytinga sem
orðið hafa á aldursdreifingu þjóðarinnar á þessu
12 ára tímabili var gerð aldursstöðlun og reiknað
aldursstaðlað áhættuhlutfall (standardized risk
ratio, SRR) fyrir konur og karla (17). Notast var
við 95% öryggismörk.
I örorkuskránni sem gögnin voru unnin úr eru
upplýsingar um kyn, aldur, búsetu, örorkumat og
sjúkdómsgreiningar, en hvorki nöfn né kennitölur
viðkomandi einstaklinga. Rannsóknin var tilkynnt
til Persónuverndar (tilkynning nr. S2754/2005)
og Vísindasiðanefnd veitti leyfi fyrir framkvæmd
hennar (VSN 05-156-Sl).
Niðurstöður
I desember 1992 höfðu 29 konur og 8 karlar offitu
sem fyrstu sjúkdómsgreiningu í örorkumati, en
árið 2004 hafði fjöldinn aukist í 82 hjá konum
(183% aukning) og 29 hjá körlum (263% aukn-
ing). Þessi aukning var marktækt meiri en aukning
á fjölda öryrkja almennt á sama tímabili sem var
63% hjá konum (úr 4985 í 8109) og 53% hjá körl-
um (úr 3561 í 5461) (p=0,01 fyrir konur, p=0,03
fyrir karla).
Tafla I sýnir að algengi örorku á íslandi jókst
frá 1. desember 1992 til 1. desember 2004 hjá
528 Læknablaðið 2006/92