Læknablaðið - 15.01.2010, Blaðsíða 33

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
valdi slysunum frekar en veður, sjólag eða birta.
Athyglisvert er að flest slys virðast eiga sér stað
við góðar aðstæður, lítinn vind, tiltölulega lítinn
sjó, í engri úrkomu og um hábjartan dag. Ætla
mætti að skýringin væri sú að flestir væru við
vinnu í góðu veðri en staðreyndin er sú að flest
slys verða um borð í togurum sem eru að veiðum
í öllum veðrum. Ekki er ljóst af hverju slysatíðni
nær hámarki seinni part dags en hugsanlega
skiptir þar máli þreyta sem fylgir vaktavinnukerfi.
Islensk rannsókn á áhrifum hvíldar á heilsu og
öryggi sjómanna bendir til þess að meirihluti sjó-
manna vakni þreyttir og að það komi fram svefn-
gloppur í vöku bæði seinni part nætur og seinni
part dags.18 Mikilvægt er því að stuðla að því að
sjómenn hafi góða hvíldaraðstöðu og fái nægilega
hvíld á milli vinnulota. Slysin verða helst á vetrar-
mánuðum sem væntanlega tengist því að þá eru
flestir úthaldsdagar. Úthaldsdagar eru að jafnaði
færri í desember en aðra mánuði ársins og það
skýrir sennilega lægri slysatíðni þann mánuð.
Nánast öll banaslys og mikill meirihluti ann-
arra slysa eiga sér stað á fiskiskipum. Slys um
borð í kaupskipum virðast fátíð, en ekki fengust
upplýsingar um fjölda starfandi sjómanna á kaup-
Tafla IV. Tegund áverka. Fjötdi slysa flokkast eftir tegund áverkans. Banaslys eru ekki tekin með. Meira en helming
áverka má rekja til höggs við árekstur eða fall.
Orsök áverka Fiskiskip Önnur skip Öll skip
Fjöldi Hlutfall Fjöldi Hlutfall Fjöld Hlutfall
högg, skellur vegna árekstrar 215 30% 28 26% 243 29%
högg, árekstur við hlut á hreyfingu 158 22% 18 17% 176 21%
högg, árekstur við kyrrstæðan hlut 51 7% 10 9% 61 7%
árekstur, annar 6 1% 6 1%
högg, skellur vegna falls 161 22% 35 32% 196 24%
fall á einum fleti, hrösun 67 9% 11 10% 78 9%
fall á einum fleti, skrikun 48 7% 7 6% 55 7%
lágt fall eða stökk 14 2% 5 5% 19 2%
hátt fall eða stökk 14 2% 3 3% 17 2%
fall I eða úr stiga 14 2% 7 6% 21 3%
fall, annað 4 1% 2 2% 6 1%
kramning 130 18% 12 11% 142 17%
skurður, höggning, sögun 77 11% 6 6% 83 10%
stunga, önnur innþrenging 41 6% 2 2% 43 5%
bráð ofáreynsla líkamans 35 5% 17 16% 52 6%
bráð ofáreynsla við að lyfta. 10 1% 6 6% 16 2%
bráð ofáreynsla við að draga, toga, ýta 8 1% 3 3% 11 1%
ofáreynsla við annað 17 2% 8 7% 25 3%
aðskotahlutur 34 5% 3 3% 37 4%
aðskotahlutur i auga 27 4% 27 3%
aðskotahlutur annað 7 1% 6 6% 13 2%
annað/ótilgreint 24 3% 24 3%
samtals 717 109 826
400
ládautt sjólítiö talsvorður sjór stórsjór hafrót
Mynd 2. Sjólag þegar slys varð. Myndin sýnir dreifingu slysa eftir því hvernig sjólag var
þegar slys átti sér stað. Hér eru ekki tekin með banaslys. Meirihluti slysa verður í lygnum sjó.
Ládautt = engar gárw sjást.
Sjólitið = ölduhœð metin 0,1-0,5 m.
Talsverður sjór = ölduhœð metin 1,25-2,5 m.
Stórsjór = öiduhœð metin 6-9 m.
Hafrót = ölduhœð metin 9-14 m.
skipum þar sem þau eru nánast öll skráð erlendis
og skipverjar því ekki lögskráðir hérlendis.
Ætla mætti að reynslulitlir sjómenn lentu frekar
í slysum en þeir reyndari, en athyglisvert er að
69% slysa verða hjá sjómönnum með meira en
LÆKNAblaðið 2010/96 33