Læknablaðið - 15.10.2012, Qupperneq 19

RANNSÓKN
Beinþéttni ungra kvenna
með sögu um lystarstol
Rebekka Guðrún Rúnarsdóttir' læknanemi, Guðlaug Þorsteinsdóttir2 læknir, Ólafur Skúli Indriðason3 læknir, Gunnar Sigurðsson4 læknir
ÁGRIP
Tilgangur: Lág beinþéttni er algeng hjá sjúklingum með lystarstol en
það vantar rannsóknir hérlendis á beinheilsu þessa sjúklingahóps.
Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna beinþéttni ungra kvenna sem
hafa greinst með lystarstol á íslandi og öðlast betri skilning á mögulegum
orsakaþáttum lágrar beinþéttni.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin var afturskyggn. Skoðaðar voru
sjúkraskrár kvenna sem höfðu leitað sér meðferðar hjá átröskunarteymi
Landspítala á árunum 2001-2009, voru greindar með lystarstol eða höfðu
sögu um lystarstol (F50.0, F50.1) og farið í beinþéttnimælingu. Konur yngri
en 18 ára og eldri en fertugar voru útilokaðar. Niðurstöður voru bornar
saman við heilbrigðar 30 ára konur sem tóku þátt i rannsókn á beinheilsu
íslendinga á árunum 2001-2003 (n=58).
Niðurstöður: Við beinþéttnimælingu var meðallíkamsþyngdarstuðull
(LÞS: kg/m2) lystarstolshóps (n=40) 17,4 (12,3-25,2) miðað við 23,6 (18,1-
43,7) hjá samanburðarhópi (p<0,001). Beinþéttni i lendhrygg og mjöðm
var 15,3-17,5% lægri hjá lystarstolshópnum (p<0,001). Hjá báðum hópum
var sterk fylgni beinþéttni við þyngd (r=0,354-0,604, p<0,05) og mjúk-
vefjamagn (r=0,425-0,588, p<0,05), mismikið eftir mælistöðum. Meðal
lystarstolssjúklinga var einnig fylgni milli beinþéttni og minnstu þyngdar
i veikindum (r=0,482-0,499, p<0,01). Hjá lystarstolssjúklingum sem áttu
endurteknar beinþéttnimælingar (n=26) og töpuðu þyngd milli mælinga
minnkaði beinþéttnin í lærleggshálsi um 6,6% (p=0,030). Þær sem voru
að jafnaði með LÞS s17,5 milli mælinga töpuðu 5,5-7,1 % af beinþéttni í
mjöðm (p<0,05).
Ályktanir: I samanburði við heilbrigðar ungar konur er beinþéttni kvenna
með lystarstol um 15% lægri. Beinþéttni virðist tengjast þyngd á svipaðan
hátt hjá báðum hópum og líkamsþyngd því sennilega mikilvægasti áhrifa-
valdur á beinþéttnina og mögulega einnig á hámarksbeinmagn þessara
sjúklinga.
Inngangur
'Læknadeild Háskóla
íslands, ?geödeild,
^nýmalækningaeiningu,
4innkirtla- og
efnaskiptasjúkdómadeild
Landspítala.
Fyrirspumir:
Gunnar Sigurðsson
gunnars@landspitali.is
Greinin barst:
16. mars 2012,
samþykkt til birtingar
23. júlí 2012.
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Lág beinþéttni er algeng hjá sjúklingum með lystar-
stol (anorcxia nervosa), geðsjúkdóm sem einkennist af
meðvituðu svelti, þyngdartapi og röskun á hormóna-
starfsemi líkamans.1-2 Lystarstol er einn af undir-
flokkum átraskana ásamt lotugræðgi (bulimia nervosa)
og öðrum ósértækum átröskunum (eating disorders not
otherwise specified). Þyngdarmörk í lystarstoli samkvæmt
greiningarviðmiðum DSM-IV og ICD-10 eru að einstak-
lingur sé undir 85% af þeirri þyngd sem ætla mætti að
væri eðlileg miðað við aldur hans og hæð. Hjá börnum
og unglingum er betra að notast við vaxtarkúrfur, en hjá
fullorðnum hefur verið miðað við líkamsþyngdarstuðul
(LÞS: kg/m2), sl7,5 sem eru ströng viðmið þegar haft er
í huga að Alþjóðaheilbrigðisstofnunin skilgreinir undir-
þyngd sem LÞS <18,5.
Atraskanir eru langvinnir sjúkdómar og einkenni
geta verið breytileg. Ekki er óalgengt að sjúklingar
færist milli átröskunargreininga í sjúkdómsferlinu,
þar sem greiningarskilmerkin eru ströng, til dæmis að
sjúklingur með lystarstol þrói síðar með sér lotugræðgi
eða ósértæka átröskun og öfugt.14 Ekki eru til tölur um
batahorfur á Islandi, fyrir utan dánartíðni einstaklinga
sem hafa verið lagðir inná geðdeild vegna lystarstols,5
en þýsk rannsókn sem fylgdi eftir sjúklingum með
lystarstol eftir innlögn á sjúkrahús lýsti því að 12 árum
síðar voru 30% enn með lystarstol og 9,5% höfðu fengið
lotugræðgi. Staðlað dánarhlutfall í þýsku rannsókninni
var 8,8 en 6,25 í þeirri íslensku.5-6
Einn alvarlegasti líkamlegi fylgikvilli lystarstols er
röskun á beinþéttni. Nærtæk skýring er að lystarstol
byrjar venjulega snemma á unglingsárum þegar mesta
aukning á beinmagni á sér stað og veikindin geta varað
í mörg ár.7 Yfir 95% af hámarksbeinmagni einstaklings
er náð fyrir 18 ára aldur en hámarksbeinmagni er að
fullu náð um 18,5 ára aldur í mjöðm en við 23 ára aldur
í lendhrygg.8-9 Hjá lystarstolssjúklingum getur bein-
aukningin því orðið minni og leitt til lægra hámarks-
beinmagns eftir að beinvexti er lokið, en það getur ráðið
miklu um á hvaða aldri einstaklingur er kominn með
beinþynningu vegna aldursbundins beintaps síðar á
ævinni. Hámarksbeinþéttni er því mikilvægur þáttur í
framtíðarbeinheilsu og hættu á beinbrotum.
Skilgreining Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar á
beinþynningu byggist á mælingum á beinþéttni með
dual-energy X-ray absorptiometry (DXA). Beinþynning er
skilgreind sem beinþéttni meira en 2,5 staðalfrávikum
neðan meðaltals ungra einstaklinga (20-29 ára) með
hámarksbeinmagn, og beinrýrnun sem beinþéttni sem
er 1,0-2,5 staðalfrávikum neðan þessa meðaltals.10 Fyrir
hvert staðalfrávik sem beinþéttni lækkar, eykst hætta á
beinbroti um það bil tvöfalt.11 Beinþéttni er mæld í lend-
hrygg og mjöðm sem innihalda hátt hlutfall frauðbeins.
í heild er beinagrind fullorðinna 80% skelbein en í lend-
hrygg er um 70% frauðbein og um 50% í lærleggshálsi.
Frauðbein hefur mikið yfirborð sem leyfir hraðara bein-
umbrot og því kemur beinþynning frekar fram þar.12
Rannsóknir hafa sýnt að hjá ungum konum með
lystarstol eru um 20-38% með beinþynningu og um
47-54% með beinrýrnun samkvæmt ofannefndri skil-
greiningu.1'2-13'14 Ungar konur með virkan lystarstols-
LÆKNAblaðið 2012/98 523