Læknablaðið - 15.01.2013, Blaðsíða 22

RANNSÓKN
aldsfræðilegar vísbendingar um að of mikil mjólkurneysla gæti
verið skaðleg til lengri tíma litið.4 Mjólk og mjólkurvörur teljast þó
mikilvægur hluti af hollu mataræði, enda uppspretta mikilvægra
næringarefna, svo sem kalks og joðs.14
Mataræði er einn af lífsstílstengdum áhrifaþáttum heilsu og er
það á ábyrgð samfélagsins í heild að stuðla að heilsusamlegu mat-
aræði landsmanna. Þátttakendur í rannsókninni voru fjölskyldur
barna sem áður höfðu tekið þátt í rannsókn á mataræði ungbarna.
Einstaklingar sem eru áhugasamir um mikilvægi næringar eru ef
til vill líklegri til að taka þátt í rannsókn sem þessari og má því
álykta að þær niðurstöður sem hér eru birtar gefi betri mynd af
mataræði íslenskra 6 ára barna heldur en það er í raun og veru.
Matarvenjur byrja að mótast í æsku32'34 og þess vegna er mikilvægt
að börn læri í skólum um hollar venjur, þeim standi til boða að
velja hollan mat og hreyfa sig. Aðgengi er nauðsynlegt til að hollt
val geti átt sér stað, eins og til dæmis það að ávextir og grænmeti
séu til á heimilum og séu hluti af skólamáltíðum.30 Þrátt fyrir það
að einstaklingurinn sjálfur beri ábyrgð á eigin heilsu er mikilvægt
að matvælaframleiðendur axli sína ábyrgð, ekki síst þegar kemur
að markaðssetningu fæðu sem ætluð er börnum. Heilbrigðiskerfið
Heimildir
þarf að vera í stakk búið til að sinna forvörnum, meðal annars
með ráðleggingum til þeirra sem þurfa á leiðbeiningum að halda
um val á hollum mat fyrir börn sín. Eins er mikilvægt að fylgst sé
reglulega með þróun mataræðis meðal barna.
Þakkir
Við þökkum Hrafnhildi Evu Stephensen MS í næringarfræði og
Jónu Halldórsdóttur BS-nema í næringarfræði fyrir aðstoð við
gagnasöfnun, Hólmfríði Þorgeirsdóttur matvæla- og næringar-
fræðingi hjá Embætti landlæknis og Ólafi Reykdal matvælafræð-
ingi hjá MATÍS ohf fyrir samstarf um gagnagrunna og forrit, ívari
Guðmundssyni fyrir aðstoð við næringarefnaútreikninga og Gesti
I. Pálssyni barnalækni fyrir samstarf við gagnasöfnun.
Rannsóknasjóður Háskóla íslands og Vísindasjóður Landspít-
ala styrktu rannsóknina og Embætti landlæknis styrkti úrvinnslu
gagna fyrir þessa grein um Landskönnun á mataræði 6 ára ís-
lendinga. Rannsóknarnámssjóður RANNÍS styrkir MS-nám Birnu
Þórisdóttur.
1. Victora CG, Adair L, Fall C, Hallal PC, Martorell R, Richter
L, et al. Matemal and Child Undemutrition Study Group.
Matemal and child undernutrition: consequences for
adult health and human capital. Lancet 2008; 26: 340-57.
2. Thorisdottir AV, Thorsdottir I, Palsson GI. Nutrition and
Iron Status of 1-Year Olds following a Revision in Infant
Dietary Recommendations. Anemia 2011; 2011: 986303.
3. Gunnarsdottir I, Thorsdottir I. Relationship between
growth and fceding in infancy and body mass index at
the age of 6 years. Int J Obes Relat Metab Disord 2003; 27:
1523-7.
4. Torfadottir JE, Valdimarsdottir UA, Mucci L, Stampfer M,
Kasperzyk JL, Fall K, et al. Rye bread consumption in early
life and reduced risk of advanced prostate cancer. Cancer
Causes Control 2012; 23:941-50.
5. Mikkila V, Rasanen L, Raitakari OT, Marniemi J, Pietinen P,
Ronnemaa T, et al. Major dietary pattems and cardiovas-
cular risk factors from childhood to adulthood. The
Cardiovascular Risk in Young Finns Study. Br J Nutr 2007;
98:218-25.
6. He FJ, MacGregor GA. Importance of salt in determining
blood pressure in children: meta-analysis of controlled
trials. Hypertension 2006; 48: 861-9.
7. Hooper L, Summerbell CD, Thompson R, Sills D, Roberts
FG, Moore HJ, et al. Reduced or modified dietary fat for
preventing cardiovascular disease. Cochrane Database
Syst Rev 2012; 5: CD002137.
8. Patterson E, Wamberg J, Kearney J, Sjostrom M. The
tracking of dietary intakes of children and adolescents in
Sweden over six years: the European Youth Heart Study.
Int J Behav Nutr Phys Act 2009; 6:91-5.
9. Atladottir H, Thorsdottir I. Energy intake and growth of
infants in Iceland-a population with high frequency of
breast-feeding and high birth weight. Eur J Clin Nutr 2000;
54: 695-701.
10. Thorsdottir I, Gunnarsson BS, Atladottir H, Michaelsen
KF, Palsson G. Iron status at 12 months of age -- effects of
body size, growth and diet in a population with high birth
weight. Eur J Clin Nutr 2003; 57: 505-13.
11. Gunnarsson BS, Thorsdottir I, Palsson G. Iron status in
2-year-old Icelandic children and associations with dietary
intake and growth. Eur J Clin Nutr 2004; 58:901-6.
12. Gunnarsson BS, Thorsdottir I, Palsson G, Gretarsson SJ.
Iron status at 1 and 6 years versus developmental scores
at 6 years in a well-nourished affluent population. Acta
Paediatr 2007; 96:391-5.
13. Manneldisráð og Miðstöð heilsuvemdar bama. Næring
ungbama. 2. útgáfa. Manneldisráð og Miðstöð heilsu-
vemdar bama, 2009. landlaeknir.is/servlet/file/store93/
itemll448/versionll/Naering_net.pdf - september 2012.
14. Lýðheilsustöð. Ráðleggingar um mataræði og næringarefni
fyrir fullorðna og böm frá tveggja ára aldri. Lýðheilsustöð,
2006. landlaeknir.is/servlet/file/store93/itemll479/ver-
sion8/mataraedi-lowres.pdf - september 2012. •
15. World Health Organization. Diet, nutrition and the pre-
vention of chronic diseases: report of a joint WHO/FAO
expert consultation. WHO, Geneva, Switzerland, 2003.
whqlibdoc.who.int/trs/WHO_TRS_916.pdf - september
2012.
16. Steingrimsdottir L, Thorgeirsdottir H, Olafsdottir AS.
Hvað borða íslendingar? Könnun á mataræði íslendinga
2002. Helstu niðurstöður. Lýðheilsustöð, 2003. lyd-
heilsustod.is/media/manneldi/rannsoknir/skyrsla.pdf
- september 2012.
17. Thorgeirsdottir H, Valgeirsdottir H, Gunnarsdottir I,
Gisladottir E, Gunnarsdottir BE, Thorsdottir I, et al.
Hvað borða íslendingar? Könnun á mataraeði íslendinga
2010-2011. Helstu niðurstöður. Embætti landlæknis,
Matvælastofnun og Rannsóknarstofa í næringarfræði,
2011. lydheilsustod.is/media/manneldi/rannsoknir/
Hvad.borda.Islendingar_Jan2012.pdf - september 2012.
18. ÍSGEM. (íslenski gagnagmnnurinn um efnainnihald mat-
væla). Matís. matis.is/ISGEM/is - september 2012.
19. Nordic Council of Ministers. Nordic Nutrition
Recommendations 2004. 4th ed. Integrating nutrition
and physical activity. Nord 2004: 13 Nordic Council of
Ministers, Kaupmannahöfn 2004.
20. Kristjansdottir AG, Thorsdottir I. Adherence to food-
based dietary guidelines and evaluation of nutrient intake
in 7-year-old children. Public Health Nutr 2009; 12: 1999-
2008.
21. Embætti landlæknis. Fæðuframboð á íslandi 2007 -
Aukning á ávöxtum og grænmeti en einnig harðri fitu.
Embætti landlæknis, 2009. lydheilsustod.is/rannsoknir/
matur-mataraedi-holdafar/frambod-og-sala-a-matvoru/
nr/2693 - september 2012.
22. Nordic Council of Ministers. Nordic monitoring of diet,
physical activity and overweight. First collection of data
in all Nordic countries 2001. TemaNord 2012:552. Nordic
Council of Ministers, Kaupmannahöfn 2012.
23. Jaaskelainen P, Magnussen CG, Pahkala K, Mikkila V,
Kahonen M, Sabin MA, et al. Childhood nutrition in pre-
dicting metabolic syndrome in adults: the cardiovascular
risk in young Finns study. Diabetes Care 2012; 35:1937-43.
24. Gunnarsdottir I, Eysteinsdottir T, Thorsdottir I. Hvað
borða íslensk böm á leikskólaaldri? Könnun á mataræði
3ja og 5 ára barna 2007. Rannsóknarstofa í næringarfræði
og Lýðheilsustöð, Reykjavík, 2008.
25. Thorsdottir I, Gunnarsdottir I. Hvað borða íslensk böm
og unglingar? Könnun á mataræði 9 og 15 ára bama og
unglinga 2003-2004. Rannsóknarstofa í næringarfræði,
Reykjavík 2006.
26. Aspelund T, Gudnason V, Magnusdottir BT, Andersen
K, Sigurdsson G, Thorsson B, et al. Analysing the large
decline in coronary heart disease mortality in the Icelandic
population aged 25-74 between the years 1981 and 2006.
PLoS One 2010; 5: el3957.
27. Fogelholm M, Anderssen S, Gunnarsdottir I, Lahti-Koski
M. Dietary macronutrients and food consumption as
determinants of Iong-term weight change in adult popula-
tions: a systematic literature review. Food Nutr Res 2012;
56: doi: 10.3402/fnr.v56i0.19103.
28. Thorsdottir I, Gunnarsdottir I. D-vítamín í fa?ði ungra
íslenskra bama. Læknablaðið 2005; 91: 581-7.
29. Gunnarsdottir I, Gunnarsdottir BE, Steingrimsdottir L,
Maage A, Johannesson AJ, Thorsdottir I. Iodine status of
adolescent girls in a population changing from high to
lower fish consumption. Eur J Clin Nutr 2010; 64:958-64.
30. Gunnarsdottir I, Gustavsdottir AG, Steingrimsdottir L,
Maage A, Johannesson AJ, Thorsdottir I. Iodine status
of pregnant women in a population changing from high
to lower fish and milk consumption. Public Health Nutr
2012; 21:1-5.
31. Gunnarsdottir I, Gustavsdottir AG, Thorsdottir I. Iodine
intake and status in Iceland through a period of 60 years.
Food Nutr Res 2009; 53. doi: 10.3402/fnr.v53i0.1925.
32. Lake AA, Mathers JC, Rugg-Gunn AJ, Adamson AJ.
Longitudinal change in food habits between adolescence
(11-12 years) and adulthood (32-33 years): the ASH30
Study. J Public Health (0x0 2006; 28:10-6.
33. Singer MR, Moore LL, Garrahie EJ, Ellison RC. The track-
ing of nutrient intake in young children: the Framingham
Children's Study. Am J Public Health 1995; 85:1673-7.
34. Kristjansdottir AG, De Bourdeaudhuij I, Klepp KI,
Thorsdottir I. Children's and parents' perceptions of the
determinants of children's fmit and vegetable intake in a
low-intake population. Public Health Nutr 2009; 12:1224-
33.
22 LÆKNAblaðið 2013/99