Læknablaðið - 15.01.2013, Blaðsíða 12

RANNSÓKN
Tafla I. Yfirlit yfir sjúklinga með lungnasegarek, undirliggjandi sjúkdóma
áhættuþætti og afdrif.
Yfirlít yfir sjúklinga
Allir sjúklingar Látnir innan 30 daga Lifandi eftir 30 daga
Fjöldi sjúklinga 312 31 281
Meðalaldur ± staðalfrávik 68,3 ±16,4 75,5 ± 17,2 67,5 ±16,1
Kynjahlutfall (KK:KVK) 153:159 10:21 142:138
Sjúkdómar og áhættuþættir n (%) P-gildi
Háþrýstingur 113(36,2) 10(32,3) 103(36,7) 0,63
Saga um krabbamein 60 (19,2) 12(38,7) 48 (17,1) 0,004
Blóðþurrðarhjartasjúkdómur 43 (13,8) 6(19,4) 37 (13,2) 0,34
Fyrri saga um DVT/LR 35 (11,2) 4(12,9) 31 (11,0) 0,75
Nýleg brot/aðgerðir 39 (12,5) 3 (9,7) 36(12,8) 0,62
Langvinn lungnateppa 34 (10,9) 6(19,4) 28 (10,0) 0,11
Nýleg langferðalög 29 (9,3) 1 (3,2) 28 (10,0) 0,22
Lömun/löng rúmlega 19(6,1) 4(12,9) 15(5,3) 0,095
Saga um hjartadrep 11 (3,5) 2 (6,5) 9 (3,2) 0,35
Engir skráðir áhættuþættir 74 (23,7) 2 (6,5) 72 (25,6) 0,017
KK: karlmenn, KVK: konur, DVT: segamyndun í djúpum bláæðum ganglima, LR:
lungnasegarek. Notað var kíkvaðrat tölfræðipróf.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var afturskyggn. í Sögukerfinu voru kannaðar sjúkra-
skrár allra sjúklinga sem lögðust inn á Landspítalann á þriggja ára
tímabili, frá 1. janúar 2005 til 31. desember 2007, og hlutu grein-
ingarnúmerið 126 samkvæmt ICD-10 (pulmonary embolism). Sjúk-
lingar voru útilokaðir ef greiningin var ekki tengd viðkomandi
sjúkralegu, ef gögn í sjúkraskrá staðfestu ekki greininguna eða ef
engin gögn fundust. Að auki voru pappírssjúkraskrár sjúklinga
skoðaðar í völdum tilfellum. Sjúkraskrárnar voru skoðaðar af
einum rannsakanda en álitamál rædd af höfundahópnum.
Ur sjúkraskrá voru sóttar upplýsingar um aldur, einkenni,
meðferð, áhættuþætti sem reglulega voru skráðir í sjúkraskrár
og undirliggjandi sjúkdóma, greiningaraðferðir og afdrif. Einnig
voru metin hjartalínurit sem tekin voru innan þriggja daga frá
greiningu og eftirtaldar breytur skráðar: Sínus hraðtaktur, gátta-
tif, S1Q3T3, hægra greinrof eða greinrofsmynd, hægri öxull, við-
snúnir T-takkar og merki um álag á hægri slegil (skilgreint sem
ST-lækkanir og viðsnúnir T-takkar í V1-V3). Loks voru kannaðar
skýrslur um hjartaómanir sem gerðar voru innan 7 daga frá inn-
lögn.
Eingöngu var notast við fyrstu komu sjúklings á rannsóknar-
tímabilinu, þar sem greining lungnasegareks var skráð. Notaður
var dulkóðaður lykill til að vernda kennitölur sjúklinga. Gagna-
söfnun og myndvinnsla fór fram í Microsoft Excel 2008/2011.
Tafla II. Meðferð sjúklinga með lungnasegarek.
Meðferð' n (%)
Blóðþynning 289 (96,0)
Segaleysandi 12(4,0)
Bláæðasía 7 (2,3)
Seganám (thrombectomy) 1 (0,3)
Engin 10(3,3)
Ónógar upplýsingar 11 (3,5)
‘f sumum tilvikum var um fleira en eitt medferöariorm að ræða.
Tölfræði var unnin í IBM SPSS. Kíkvaðrat próf voru reiknuð í
SPSS við mat á tengslum klínískra breyta og breytinga á hjarta-
rafriti eða hjartaómun við 30 daga dánarhlutfall og á tengslum
hjartarafritsbreytinga við lungnaháþrýsting. í SPSS var reiknað
95% öryggisbil fyrir dánarhlutfall en 95% öryggisbil fyrir nýgengi
var reiknað í Excel.
Viðeigandi leyfa var aflað hjá Persónuvernd, Vísindasiðanefnd
Landspítala og hjá framkvæmdastjóra lækninga á Landspítal-
anum.
Niðurstöður
Rannsókitarþýði, nýgengi og áhættuþættir
Alls fengu 342 sjúklingar greininguna lungnasegarek á Land-
spítalanum árin 2005-2007. Þrjátíu voru útilokaðir, þrír vegna
ónógra gagna, 8 vegna rangrar greiningar og 19 þar sem grein-
ingin átti við greiningu utan tímabilsins. Heildarfjöldi inniliggj-
andi sjúklinga á sama tímabili var 59.353 og hlutfall legusjúklinga
með lungnasegarek því 0,53%, eða 5 af hverjum 1000 innlögðum
sjúklingum. Meðalaldur var rúm 68 ár (miðgildi um 72,5 ár) og að-
eins 43 (14%) voru 50 ára eða yngri. Um fimmtungur sjúklinganna
hafði krabbamein, og litlu færri þekktan hjartasjúkdóm eða annað-
hvort nýlegt brot, aðgerð eða langa rúmlegu (tafla I). Fyrri saga um
bláæðasega eða lungnasegarek lá fyrir í um 11% tilfella. Aðeins um
fjórðungur sjúklinganna hafði engan skráðan áhættuþátt.
Klínísk birtingarmynd, greining og tneðferð
Gögn um klíníska birtingarmynd voru til frá 307 sjúklingum
(mynd 1) og tölvusneiðmyndir hjá 274. Algengasta einkenni við
greiningu var mæði (81%) en 39% kvörtuðu um brjóstverk og 31%
hafði merki um bláæðasega. Langflestir greindust með tölvusneið-
mynd (mynd 2) en engin gögn fundust um greiningu með æða-
myndatöku eftir inndælingu skuggaefnis í lungnaslagæð. Er ljóst
að sú rannsóknaraðferð var ekkert notuð á rannsóknartímabilinu.
Af sjúklingum greindum með tölvusneiðmyndum reyndust 29
(11%) hafa sega á greiningarmótum stærri æða (söðulsega).
D-dimer var mældur í blóði 203 sjúklinga (65%) og reyndist
hækkaður í öllum nema einum.
Meðal þeirra sem lifðu nógu lengi til að fá meðferð eftir að
greining lá fyrir var aðeins einn sem ekki fékk blóðþynningu. í
því tilviki var ástæðan blóðmiga. Aðeins 4% voru meðhöndlaðir
með segaleysandi meðferð og örfáir með bláæðasíu eða seganámi
(tafla II).
Alls fundust 196 hjartarafrit sem tekin höfðu verið innan þriggja
daga frá greiningu og 92 skýrslur af niðurstöðum hjartaómana
sem gerðar höfðu verið innan 7 daga frá greiningu. Eins og fram
kemur á mynd 3 voru um 70% hjartarafritanna afbrigðileg en al-
gengustu breytingarnar voru þó ósértækar, það er T-breytingar og
sínus hraðtaktur. Engu að síður komu fram breytingar á rúmlega
30% ritanna sem gáfu vísbendingu um álag á hægri slegil. Engin
þessara hjartarafritsbreytinga hafði tölfræðilega marktæka fylgni
við 30 daga dánarhlutfall. Mynd 4 sýnir tíðni breytinga á hjarta-
ómun. Yfir helmingur sjúklinga sem undirgengust hjartaómun
höfðu merki lungnaháþrýstings og 40% höfðu stækkaðan hægri
slegil. I tæplega 40% tilfella var ómskoðun innan eðlilegra marka.
Sjúklingar sem bæði áttu hjartarafrit innan þriggja daga og
hjartaómun innan 7 daga frá innlögn voru 65 talsins og rúmur
helmingur (52%) höfðu lungnaháþrýsting samkvæmt hjartaómun.
12 LÆKNAblaðið 2013/99