Læknablaðið - 15.03.2013, Side 40

UMFJOLLUN O G GREINAR
Herspítalahverfi Breta umhverfis Gamla-Garð. Spítalinn rúmaði 200 sjúklinga og 130 starfsmenn.
bréfaskipti breska sendiherrans, Howards
Smith, við yfirboðara sína í London þar
sem hann leggur áherslu á mikilvægi
góðra samskipta við íslensk yfirvöld svo
ekki verði trúnaðarbrestur milli hersins og
landsmanna. „Howard sagði málið sérlega
viðkvæmt vegna þess að herinn hafði víða
fengið inni í skólum um sumarið og ekki
kæmi annað til greina en að skila því hús-
næði að hausti eins og lofað hefði verið/'
Friðþór segir það lífseigan misskilning
varðandi hernámið að Bretar og síðar
Bandaríkjamenn hafi farið fram með
nokkrum yfirgangi og tekið það sem þeim
sýndist til sinna afnota. „Staðreyndin er
sú að Bretarnir leigðu allt húsnæði og lóðir
sem þeir notuðu í upphafi hernámsins á
markaðsverði og gerðu formlega samn-
inga í flestum tilfellum. Verðbólgan sem
varð í kjölfar hernámsins var engu lík og
peningar streymdu frá hernum til lands-
manna. Fólk flykktist af landsbyggðinni til
höfuðborgarinnar og eftirspurn eftir hús-
næði margfaldaðist og leiguverð hækkaði.
Það hafði ekki áhrif á leigusamningana
sem Bretar höfðu gert og því fengu þeir
það orð á sig að vera nískir og borga
miklu minna en aðrir. Þetta var auðvitað
ómaklegt."
Herspítalar um allt land
Herspítalarnir risu hratt og víða um
land. Samgöngur á landi á þessum tíma
voru lélegar svo ekki sé meira sagt, svo
herdeildirnar sem sendar voru út á land
urðu að vera sjálfum sér nægar um flesta
hluti. Því risu spítalar utan Reykjavíkur-
svæðisins að Reykjum í Hrútafirði, að
Hrafnagili í Eyjafirði og á Reyðarfirði og
Seyðisfirði. A Suðurlandi var reistur spítali
í Kaldaðarnesi við flugvöllinn sem Bretar
byggðu þar og einnig voru settir upp spít-
alar á Suðurnesjum, þeirra stærstur við
Vogastapa.
Stærstu spítalamir voru eftir sem áður
í Reykjavík og nágrenni og reis mikið
spítalahverfi í mynni Mosfellsdals við
rætur Helgafells, svo og handan við fellið í
landi Alafoss þar sem nú er Reykjalundur.
I Reykjavík voru sem áður sagði þrír spít-
alar. Þegar mest var voru á vegum herliðs-
ins sjúkrarúm fyrir allt að 3000 hermenn
en þessi viðbúnaður reyndist að miklu
leyti óþarfur þar sem aldrei kom til inn-
rásar Þjóðverja í ísland og því varð ekkert
úr þeim hernaðarátökum í landinu sem
spítalarnir voru undirbúnir fyrir.
„Bandaríkjamenn gerðu mjög metn-
aðarfulla áætlun um byggingu herspítala í
landinu til að mæta stóráföllum af völdum
farsótta og hernaðar. Þegar flest var árið
1942 voru 3277 bandarískir heilbrigðis-
starfsmenn á landinu, þar af 234 læknar,
49 tannlæknar, 8 dýralæknar og heil-
brigðisfulltrúar og 258 hjúkrunarkonur.
Strax í árslok 1943 hafði þeim fækkað í
1163 og í stríðslok voru heilbrigðisstarfs-
menn hersins 429."
Starfslið Breta á Hrafnagilsspítala í Eyjafirði. Á myndinni eru 93 breskir hermenn og hjúkrunarkonur en Bandaríkjamenn höfðu þar um 350 starfsmenn. (Minjasafnið á Akureyri
- Eðvarð Sigurgeirsson)
152 LÆKNAblaðié 2013/99
i