Þjóðlíf - 01.03.1986, Síða 68

voru. Kom brátt upp mikið ósamlyndi milli þeirra
Bjarna og Jóns, og fór það ekki heldur framhjá
vinnuhjúunum. Sveitungarnir urðu þessa einnig
áskynja, og orðrómurinn lét ekki á sér standa.
Hinn 1. apríl 1802 hvarf Jón Þorgrímsson.
Bjarna Bjarnasyni sagðist svo frá, að Jón hefði
gengið út í Skorarhlíðar að sækja hey, þar eð
báðir bændurnir voru orðnir heylitlir. Þegar
Steinunn fer að kvarta undan því síðar um daginn
að Jón komi ekki heim, fer Bjarni að leita hans.
Heim kemur hann með þær upplýsingar, að hann
hafi séð far í Rauðaskriðum svo sem eftir óhreina
drægju og ályktar Bjarni að Jón hafi hrapað úr
hlíðunum. Heimafólk lætur sér þessa skýringu
nægja og er ekki fengist meira um afdrif Jóns.
Hinn 5. júní 1802 andaðist Guðrún Egilsdóttir,
kona Bjarna Bjarnasonar, með mjög snöggum
hætti. Hún hafði lengi þjáðst af brjóstveiki og
verið lasin dagana áður en hún lést. Nokkru áður
hafði hún haft orð á því við tvo sveitunga sína, að
þau Bjarni og Steinunn ætluðu að byrla sér eitur,
en því var lítt trúað á þeirri stundu. En í Ijósi
þessa, svo og hvarf Jóns og alkunns samdráttar
Bjarna og Steinunnar, sá prófasturinn, síra Jón
Ormsson í Sauðlauksdal, sig knúinn til aðgerða.
Þegar kista Guðrúnar hafði verið flutt til Saurbæj-
ar, lét prófastur brjóta hana upp og skoðaði líkið
ásamt tveimur mönnum öðrum. í skriflegum vitn-
isburði hans sagði, að lík Guðrúnar hefði verið
svo sem lík vanalega eru, utan þess að „fyrir ofan
hægra brjóstið, uppi undir viðbeini, var svo að sjá
sem á holdið slægi nokkurskonar bláleitum
farfa".
Prófasturinn sendi síðan Guðmundi Scheving
Bjarnasyni, stúdent og aðstoðarmanni Davíðs
Scheving sýslumanns, bréf með tilkynningu við-
víkjandi andláti Guðrúnar Egilsdóttur. Guðmund-
ur Scheving var dóttursonur Davíðs, liðlega tví-
tugur að aldri, og lét hann þegar í stað taka upp
málið er honum barst bréfið í hendur, sem var
ekki fyrr en í september sama ár. Þann 26.
septemberfannst sjórekið lík af manni í Saur-
bæjarlandi og var af fatnaði ráðið að það væri af
Jóni Þorgrímssyni. Aðstoðarmaður síra Jóns
Ormssonar, síra Eyjólfur Kolbeinsson, og fjórir
menn aðrir skoðuðu líkið og lét síra Eyjólfur þess
getið í bréfi til Guðmundar Scheving, að þeim
hefði þótt undarlegt að maðurinn væri hvergi
beinbrotinn og átti þó að hafa hrapað hátt.
í byrjun október var Bjarni Bjarnason á Sjö-
undá handtekinn, en Steinunni hafði áður verið
komið fyrir í Hrísnesi, þar sem foreldrar hennar
bjuggu. Guðmundur Scheving sýslumaður tók til
óspilltra málanna við réttarhöld. Þau hófust 8.
nóvember 1802 og lauk þann 12. með dauða-
dómi yfir þeim Bjarna og Steinunni. Þá lá fyrir
játning þeirra um að hafa tekið líf sinna ekta-
maka.
Drýgstan hlut í því að fá fram játningu átti
aðstoðarpresturinn, síra Eyjólfur Kolbeinsson, þá
kornungur maður. Gunnar Gunnarsson beitir
þeirri aðferð í Svartfugli að leggja honum söguna
í munn og útkoman verður persónulegur harm-
leikur prestsins, þar sem velt er upp spurningunni
um ábyrgð manns á manni. Sjöundármorðin,
réttarhöldin yfir þeim Bjarna og Steinunni, þáttur
síra Eyjólfs íjátningunni og örlög þeirratveggja
sitja ætíð í prestinum og þar kemur, að þegar
hann fimmtán árum síðar missir einkason sinn í
sjóinn, spyr presturinn hvort sá atburður boði, að
Drottinn stefni sértil dóms.
En áfram skal haldið að rekja söguna. Um
örlög þeirra Steinunnar og Bjarna er það að
segja að líflátsdómur var felldur yfir báðum.
Bjarni skyldi „klípast þrisvar með glóandi töngum
frá gerningsplássinu til aftökustaðarins, hans
hægri hönd skal af honum lifandi afhöggvast, og
þar næst hans höfuð með öxi, sem hvorttveggja
festist á stjaka, en kroppurinn leggist á steglur".
Steinunn var dæmd til að „missa sitt höfuð með
öxi, sem festist á stjaka á aftökustaðnum, hvar
kroppurinn grafist".
Bjarni og Steinunn voru flutt að Haga eftir
réttarhöldin, en Guðmundur Scheving bjó þar á
hálfum bænum. Guðmundur Scheving tók að sér
tvö barna Bjarna og Guðrúnar, en ekki getur um
afdrif þriðja barns þeirra né barna Steinunnar og
Jóns. Haustið 1803 voru Bjarni og Steinunn flutt í
tugthúsið í Reykjavík (þar sem nú er stjórnar-
ráðið). Síðla sumars 1804 braust Bjarni úr tugt-
húsinu og flúði úr bænum. Er þessa atburðar
getið í Öldinni sem leið (bls. 21) og segir þar að
Bjarna hafi verið sleppt úr járnum í ágústmánuði
þar sem honum hafi orðið illt í fótunum. Bjarni
segir svo frá, að hann hafi legið í heila viku í
Sogamýrinni, svo illa hafi fætur hans verið farnir
eftir fangavistina. Bjarni náðist í Borgarfirði.
Sumarið 1805 barst til landsins staðfesting
konungs á hæstaréttardómi yfir þeim Steinunni
og Bjarna. Áformað var að flytja þau til aftöku í
Noregi, því hér á landi fékkst enginn til að höggva
þau. Þann 31. ágúst 1805 lést Steinunn í tugthús-
inu í Reykjavík. Thomas Klog, landlæknir, krufði
líkið og taldi hann Steinunni hafa látist úr hugsýki.
Tólf dögum eftir andlát Steinunnar var Bjarni
Bjarnason færður úr tugthúsinu í Reykjavík til
aftöku í Noregi. Síra Hjörtur Jónsson, þá settur
konrektor við Reykjavíkurskóla, var sendur utan
með Bjarna og skyldi hann búa fangann undir
dauðann. Fóru þeirtil Björgvinjar og var Bjarni
líflátinn þar.
Ekki er sagan þar með öll af þeim Steinunni og
Bjarna, að minnsta kosti ekki hvað Steinunni
varðar. Hún var urðuð á Skólavörðuholtinu þar
sem vegurinn upp úr Reykjavík lá og var dys
hennar í daglegu tali nefnd Steinkudys. Á árinu
1913 hófst hafnargerð í Reykjavík og var efni í
höfnina sumpart sótt á Skólavörðuholtið. Sumar-
ið 1914 hafði allt holtið lækkað svo mjög að
Steinkudys stóð á malar- og moldarstöpli. Þáver-
andi þjóðminjavörður, prófessor Matthías Þórðar-
son, lét rjúfa dysina til þess að sjá hvað hún hefði
að geyma. Kistan og beinagrindin sem í henni
var voru flutt á Þjóðminjasafnið og skoðaði þáver-
andi landlæknir, Guðmundur Björnsson, beina-
grindina. Sagði Guðmundur, að læknirinn sem
krufði líkið hefði notað hamp til að þurrka af
höndum sér og stungið honum síðan inn í kviðar-
holið en þar hefði hampurinn skotið frjóöngum
við feyrnunarhitann. Er þar sennilega að finna
skýringuna á þeim munnmælum, er gengu í bæn-
um, að kista Steinunnar Sveinsdóttur hafi verið
full af hárum er hún var grafin upp.
Beinagrind Steinunnar var síðan grafin í gamla
kirkjugarðinum í Reykjavík að tilhlutan nokkurra
kvenfélaga í bænum. Enginn minnisvarði auð-
kennirgröf hennar, en Guðbrandur Jónsson seg-
ir í bók sinni að auðvelt sé að finna hana eftir korti
yfirgamla kirkjugarðinn, en Steinunn hafi verið
jarðsett nokkru vestan við líkhúsið, að kórbaki.
68 ÞJÓÐLÍF