Læknablaðið - 01.02.2015, Blaðsíða 14

82 LÆKNAblaðið 2015/101
töflu II). Þeir íbúar sem voru með sykursýki notuðu að meðaltali
11,5 lyf sem var meira en hjá öðrum íbúum og hlutfall þeirra sem
notuðu 9 eða fleiri tegundir af lyfjum var einnig hærra, eða 76,8%.
Algengustu sjúkdómsgreiningar þeirra sem voru með sykur-
sýki reyndust vera háþrýstingur (69,3%), gigt og liðbólgur (49,7%),
þunglyndi (42,8%), hjartasjúkdómar vegna blóðþurrðar (37,3%) og
elliglöp önnur en Alzheimer-sjúkdómur (35,5%). Samanburður á
milli þeirra sem voru með sykursýki og hinna voru ekki með syk-
ursýki sýndi að hærra hlutfall íbúa með sykursýki reyndist vera
með sjúkdómsgreiningarnar háþrýstingur, hjartasjúkdómar vegna
blóðþurrðar, heilaáfall, nýrnabilun, oflæti/þunglyndi, sjónukvilli
vegna sykursýki og aflimun, (tafla III). Sjúkdómsgreiningar sem
reyndust tíðari meðal þeirra sem ekki voru með sykursýki voru
kvíðaröskun, Alzheimer-sjúkdómur og beingisnun.
Umræður
Helstu niðurstöður þessarar rannsóknar eru að hlutfall íbúa á
hjúkrunarheimilum sem eru með sjúkdómsgreininguna sykur-
sýki hefur hækkað á 10 árum um rúm 4%. Þetta er slæm þróun þar
sem íbúar með sykursýki eru oftar þyngri í umönnun en aðrir. Þó
ekki hafi komið fram munur milli hópa á ADL-kvarða, voru þeir
með sykursýki yngri, með hærri líkamsþyngdarstuðul og höfðu
fleiri vandamál sem vitað er að tengjast seinkvillum sykursýki,
svo sem hjartasjúkdóma, nýrnabilun og þrýstingssár á alvarlegum
stigum. Brýnt er að reynt sé að koma í veg fyrir þróun á sykursýki
af tegund 2, hvenær sem er á æviskeiði einstaklingsins, en vitað
er að hár líkamsþyngdarstuðull hefur fylgni við sykursýki 2.1
Könnun Embættis landlæknis á „Heilsu og líðan Íslendinga árið
2012“ sýndi að 63,3% þátttakenda sögðu að líkamsþyngdarstuðull
þeirra væri ≥2623 og rannsókn1 úr gögnum Hjartaverndar staðfesti
að meðallíkamsþyngdarstuðull hækkaði um tvær einingar hjá
báðum kynjum yfir tímabilið 1967 til 2007. Því má búast við að
auknar lífslíkur ásamt fleira fólki með sykursýki munu auka álag á
öldrunarþjónustu í framtíðinni. Vitundarvakning þarf að eiga sér
stað á Íslandi til að finna leiðir til að draga úr ofþyngd og offitu,
þar þarf að ná til almennings og fá matvælaiðnaðinn til að auka
framboð á hollum mat og skyndibita.
Hér kom fram að íbúar með sykursýki voru yngri en þeir án
sykursýki, og er það í samræmi við niðurstöður erlendra rann-
sókna3,24 en í rannsókn Resnick og félaga24 (n=13,507) voru þeir með
sykursýki 81,7 ára á móti 84,9 árum þeirra án sykursýki. Íslensk
langtímarannsókn25 staðfestir að fólk með sykursýki af tegund
2 hafi skertar lífslíkur í samanburði við aðra og getur það skýrt
hvers vegna meðalaldur fólks með sykursýki er lægri en hinna á
hjúkrunarheimilum hér á landi. Ef hægt er að fækka þeim sem
þróa með sér sykursýki af tegund 2, er möguleiki að fækka yngri
íbúum á öldrunarstofnunum. Eldra fólk vill dvelja á eigin heimili
sem lengst26 og hvert ár sem einstaklingur dvelur á hjúkrunar-
heimili er dýrt fyrir samfélagið, enda greiðir ríkið tæplega 9 millj-
ónir á ári fyrir hvern einstakling á hjúkrunarheimili.16
Líkamsþyngdarstuðull íbúa með sykursýki var hærri en hinna,
sem samræmist öðrum rannsóknum.7 Sýnt hefur verið að bæði
lágur og hár líkamsþyngdarstuðull tengist aukinni áhættu á
dauðsföllum.27
Engin munur kom fram á ADL-færni íbúa sem voru með sykur-
sýki og hinna, sem er í samræmi við niðurstöður Dybicz og félaga7
en í mótsögn við rannsókn Travis og félaga3, en þar voru íbúar með
sykursýki með lakari getu til að sjá um athafnir daglegs lífs en
hinir. Hér reyndust íbúar með sykursýki hafa betri vitræna getu
en hinir, sem samræmist niðurstöðum Travis og félaga3 en aðrir
hafa ekki fundið marktækan mun á vitrænni getu íbúa með eða án
sykursýki.7 Á Íslandi virðast íbúar með sykursýki fremur fá pláss
á öldrunarheimilum vegna líkamlegrar færniskerðingar en vegna
vitrænnar skerðingar. Seinkvillar sykursýki þróast yfir mörg ár og
brýnt er að meðferð sykursýki fylgi klínískum leiðbeiningum til
að letja framkomu seinkvilla.27
Hér voru 21,1% íbúa með sykursýki skráðir með þrýstingssár á
stigi 1-4 og 17,2% þeirra án sykursýki. Þetta er svipað hlutfall og
í rannsókn Travis og félaga3 sem notuðu sama mælitækið en þar
voru 22,9% þeirra með sykursýki með þrýstingssár en 16% þeirra
án sykursýki. Hlutfall íbúa með þrýstingssár sýnir að bæta má
umönnun íbúa til að koma í veg fyrir þrýstingssár og þó sérstak-
lega alvarlegri þrýstingssár. Þau valda íbúum vanlíðan og aukinni
umönnunarbyrði og kostnaði fyrir viðkomandi hjúkrunarheimili.
Niðurstöður rannsóknarinnar sýndu að bæta má verkjameðferð
hjá íbúum með sykursýki, þar sem aðeins 16-30% voru verkjalausir
árin 2003-2012 og um 10% voru með mikla eða óbærilega verki,
sem er of hátt hlutfall.
R a n n S Ó k n
Tafla III. Algengi sjúkdómsgreininga hjá íbúum á hjúkrunarheimilum eftir því
hvort þeir voru með sykursýki eða ekki árið 2012.
Með sykursýki
n (%)
Ekki með
sykursýki n (%) P*
Háþrýstingur 230 (69,3) 1111 (55,4) <0,001
Gigt - liðbólgur 165 (49,7) 1047 (52,2) 0,428
Þunglyndi 142 (42,8) 919 (45,8) 0,327
Hjartasjúkdómar vegna
blóðþurrðar
124 (37,3) 574 (28,6) 0,002
Elliglöp önnur en
Alzheimer-sjúkdómur
118 (35,5) 714 (35,6) 1
Kvíðaröskun 110 (33,1) 797 (39,8) 0,026
Heilaáfall 89 (26,8) 392 (19,6) 0,003
Hjartsláttartruflanir 75 (22,6) 497 (24,8) 0,427
Hjartabilun 73 (22,0) 367 (18,3) 0,13
Alzheimer-sjúkdómur 64 (19,3) 582 (29,0) <0,001
Beingisnun 62 (18,7) 567 (28,3) <0,001
Ský á auga 53 (16,0) 323 (16,1) 1
Nýrnabilun 48 (14,5) 153 (7,6) <0,001
Aðrir hjarta-/
æðasjúkdómar
47 (14,2) 295 (14,7) 0,856
Útæðasjúkdómar 26 (7,8) 143 (7,1) 0,733
oflæti/þunglyndi 26 (7,8) 91 (4,5) 0,016
Sjónukvilli vegna
sykursýki (retinopathy)
25 (7,5) 2 (0,1) <0,001
Skammvinnt
blóðþurrðarkast (TIA)
16 (4,8) 119 (5,9) 0,496
Aflimun 6 (1,8) 11 (0,5) 0,031
Lágþrýstingur 5 (1,5) 74 (3,7) 0,061
* Kí-kvaðrat próf