Læknablaðið - 01.02.2015, Blaðsíða 15

LÆKNAblaðið 2015/101 83
Íbúar með sykursýki notuðu fleiri lyf en hinir, sem samræmist
erlendum rannsóknum. Í rannsókn Resnick og félaga24 notuðu
íbúar með sykursýki að meðaltali 10,3 lyf en þeir án sykursýki 8,4
lyf, en í þessari rannsókn voru tölurnar heldur hærri (11,5 með
sykursýki; 9,6 án sykursýki). Mikil lyfjanotkun og mögulegar
milliverkanir lyfja eru áhyggjuefni enda sýnt að með því að fækka
lyfjum hjá íbúum á hjúkrunarheimilum er hægt að auka lífsgæði
þeirra, lækka dánartíðni, fækka ferðum á bráðamóttöku28 og inn-
lögnum á sjúkrahús.29 Íslensk rannsókn hefur einnig sýnt hækk-
andi hlutfall íbúa á hjúkrunarheimilum sem nota 9 eða fleiri lyf,
eða úr 51% í 65% (2003-2009)9 en þetta hlutfall er þó enn hærra fyrir
þá sem eru með sykursýki í þessari rannsókn, eða 76,8%. Gæða-
viðmið sem notuð eru fyrir RAI-gæðavísa á íslenskum hjúkrunar-
heimilum mæla með því að hlutfall íbúa sem eru á 9 eða fleiri
lyfjum fari ekki upp fyrir 62,9%. Samkvæmt gæðaviðmiðinu er því
ástæða til að skoða hvort hægt sé að endurskoða lyfjagjöf þessa
hóps.
Þó ekki væri munur milli hópa á beinbrotum eða byltum
var beingisnun óalgengari hjá fólki með sykursýki en þeirra án
sykursýki og samræmist það niðurstöðum úr samantektargrein
Hofbauer og félaga30 Þar kemur einnig fram að þótt fólk með syk-
ursýki af tegund 2 sé með minni beingisnun sé það í meiri hættu
á beinbrotum en samanburðarhópar, oft vegna aukinnar hættu á
föllum. Íbúar með sykursýki þjáðust fremur en íbúar án sykursýki
af hjarta- og æðasjúkdómum, sem samræmist niðurstöðum úr
öðrum rannsóknum.3,7,24
Athyglisvert er að hér var oflæti/þunglyndi (geðhvörf) algeng-
ara hjá íbúum með sykursýki en hinum. Ekki fundust aðrar rann-
sóknir um þetta efni. Hins vegar kom ekki fram munur á algengi
þunglyndis hjá íbúum með og án sykursýki, sem samræmist nið-
urstöðum Dybicz og félaga7 en ekki Travis og félaga3 þar sem íbúar
með sykursýki voru fremur með þunglyndi en hinir.
Styrkur þessarar rannsóknar er að um er að ræða gögn frá
öllum hjúkrunarheimilum á Íslandi yfir langt tímabil. Um 2500
einstaklingar búa á hjúkrunarheimilum og við túlkun gagnanna
verður að hafa í huga að úrtakið frá árunum 2003-2005 er ekki stórt
og það er ekki fyrr en árið 2006 sem fjöldi í úrtaki fer yfir 1700. Frá
árinu 2003 var farið að taka mið af RAI-mati við greiðslur ríkisins
til hjúkrunarheimila og jókst þá notkun mælitækisins. Það sem
einnig getur valdið því að íbúar á hjúkrunarheimilum eru ekki
metnir með RAI-mælitæki er að þeir látast áður en mat fer fram
eða að þeir flytja á hjúkrunarheimilið svo seint á viðkomandi ári að
ekki næst að gera RAI-mat. Hér er um að ræða klínísk gögn en ekki
rannsóknargögn en það getur skert áreiðanleika gagnanna. Þó hef-
ur verið bent á að gögn sem fengin eru með RAI-mælitækinu eru
mikilvæg rannsóknargögn31 og sem rannsóknarmælitæki þá hafi
matið sýnt sig að vera með miðlungs til mikinn áreiðanleika.17 Jafn-
framt hafa próffræðilegir eiginleikar kvarða þeirra sem hannaðir
hafa verið fyrir mælitækið bent til notagildis þeirra í rannsóknum.
Upplýsingar um sjúkdómsgreiningar eru fengnar úr sjúkraskrá
eða úr RAI-mælitækinu þar sem læknir viðkomandi einstaklings
hafði skráð þær, og því verður að gera ráð fyrir að upplýsingar um
sjúkdómsgreiningar séu misvel skráðar. Einnig takmarkast gögn-
in við þær breytur sem eru í mælitækinu og þar er ekki gerður
greinarmunur á sykursýki af tegund 1 og tegund 2, né eru nægi-
lega miklar upplýsingar um meðferð sykursýkinnar, svo sem um
blóðsykurmælingar eða hvort blóðsykurföll séu tilgreind. Því er
mikilvægt í ljósi þessara niðurstaðna að skoða frekar hversu stórt
hlutfall íbúa þarf á insúlínmeðferð að halda og hvernig annarri
lyfjameðferð, mataræði og umönnun íbúa með sykursýki er háttað.
Ályktun
Bættar lífslíkur ásamt aukinni ofþyngd almennings á Íslandi
munu líklega leiða til þess að algengi sykursýki á hjúkrunar-
heimilum muni halda áfram að aukast í framtíðinni. Íbúar með
sykursýki eru þungir í umönnun þar sem líkamleg heilsa þeirra er
lakari en jafnaldra. Einnig er fjöllyfjanotkun algeng meðal þeirra
en fjöllyfjanotkun eykur hættu á milliverkunum lyfja. Umönnun
fólks með sykursýki á hjúkrunarheimilum er margslungin og hana
þarf að sérsníða að hverjum einstaklingi. Iðulega þurfa starfsmenn
að fylgjast með einkennum sykursýkinnar hjá íbúum og því þarf
starfsfólk að hafa þekkingu á meðferð sykursýkinnar hjá hverjum
íbúa. Þörf er á rannsóknum þar sem skoðuð er meðferð og skrán-
ing upplýsinga um sykursýki meðal íbúa öldrunarheimila.
Þakkir
Rannsakendur vilja þakka styrk til rannsóknarinnar frá Vísinda-
sjóði Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga.
R a n n S Ó k n