Ægir - 01.11.2004, Síða 27

27
S J Á VA R Ú T V E G S S A G A N
vélfræði. Fram til þess tíma var
ekki um að ræða neina vélfræði-
menntun hér á landi aðra en þá,
sem hver og einn varð sér úti um
sjálfur. Með stofnun Vélsmiðju
J.H. Jessens var lagður góður
grunnur að kennslu á þessu sviði
og er alveg ljóst, að hún hafði
ómæld áhrif á uppbyggingu þess-
arar atvinnugreinar hér á landi.
Þar hófu starfsferil sinn margir,
sem síðar gátu sér góðan orðstír,
sem vélsmiðir og vélstjórar og
virðist alveg einsýnt, að á fyrsta
áratug aldarinnar hafi safnast um
Jessen einstaklega samstilltur og
áhugasamur hópur ungra manna,
víðsvegar að af landinu, til að til-
einka sér þekkingu hans og
reynslu á sviði vélfræði. Í þessum
hópi voru menn, sem með gáfum
sínum og atgervi stóðu fremstir í
flokki við tækniuppbyggingu
sjávarútvegsins, þegar vélaöldin
hóf þar innreið sína. Um sama
leyti og Jessen kom á fót verk-
stæði sínu var stofnaður Kvöld-
skóli iðnaðarmanna á Ísafirði og
stunduðu flestir nemar hans þar
bóklegt nám, jafnhliða fagnámi
sínu. J.H. Jessens naut því miður
ekki lengi við - hann lézt úr
taugaveiki árið 1910, en vél-
smiðja hans starfaði áfram um
langt árbil, lengst af undir stjórn
eins af fyrstu nemendum hans og
hélt áfram að mennta vélstjóra.“
Unnu störf sín í kyrrþey
Jón Páll segir að margir af nem-
endum Jessens hafi sótt nám í
Vélskóla Íslands og hafi síðan
orðið vélstjórar á fiski- og flutn-
ingaskipum.
„Hinir voru einnig margir,“
segir Jón Páll, „sem tóku að sér
þjónustu við vélbátaflotann vítt
og breitt um landið og sáu um að
halda honum gangandi í áraraðir.
Þessara manna er óvíða getið í rit-
uðum heimildum. Þeir unnu störf
sín í kyrrþey, en hlutur þeirra er
stór í útgerðarsögunni og undan-
tekningalaust virðast þeir hafa
búið yfir ótrúlegri verkþekkingu.
Þeir áttu sinn stóra þátt í því, að
færa Ísland inn í nútímann. Fáir
þekkja í dag Hinrik Hjaltason,
vélstjóra, sem var í fyrsta nem-
endahópi Jessens, svo að dæmi sé
tekið, hinn merkasta mann, en
nálega hvert mannsbarn kann góð
skil á bróður hans, Magnúsi
Hjaltasyni, skáldinu frá Þröm,
sem Laxness gerði ódauðlegan í
skáldsögunni Heimsljósi.“
Fyrstu skref í menntun ís-
lenskra vélstjóra
„Það kom síðan í hlut annars
Jessens að móta og stjórna
menntun íslenzkra vélstjóra í
rúma fjóra áratugi, allt frá árinu
1911 til ársins 1955. Sá hét Mar-
inius Eskild Jessen, þekktur
borgari í Reykjavík á fyrri hluta
aldarinnar. Fyrstu þrjú árin
kenndi hann vélstjórnarfræði við
Stýrimannaskólann í Reykjavík,
en var síðan skólastjóri Vélskóla
Íslands frá 1915 til árins 1955, er
hann lét af störfum fyrir aldurs
sakir. Tveir af nemendum J.H.
Jessens, Gísli Jónsson, síðar al-
þingismaður, og Hallgrímur
Jónsson, síðar yfirvélstjóri hjá
Eimskip, áttu drýgstan þátt í því,
að Vélskóli Íslands var stofnaður
árið 1915. Þeir luku báðir prófi
frá skólanum vorið 1916, ásamt
Bjarna Þorsteinssyni, sem var
annar af stofnendum Vélsmiðj-
unnar Héðins. Vorið 1917 braut-
skráðust 9 nemendur frá skólan-
um, tveir þeirra fyrrum nemend-
ur J.H. Jessens. Það voru þeir
Ágúst Guðmundsson, sem lengi
var vélstjóri við Elliðaárstöðina
og starfsmaður Rafmagsnsveitu
Reykjavíkur, og Hinrik Hjalta-
son, sem lengi rak vélsmiðju á
Norðfirði og kenndi þar.“
Okkar bestu
jóla og nýársóskir
Starfsmenn Vélsmiðju J.H. Jessen árið 1908. Talið frá vinstri: Óskar Sigurgeirsson, Þórður Þórðarson, A. Nyberg,
Fridtiof Nielsen, J.H. Jessen, Gísli Jónsson, Ingvar Gunnlaugsson, Þorsteinn Thorsteinsson, Hinrik Hjaltason,
Jón Þorbergsson, Guðbrandur Jakobsson og Alfred Jessen.
Hinrik Hjaltason lauk járnsmíðanámi hjá
Jessen árið 1909 og Vélskólaprófi árið
1917. Hann var vélstjóri á togurum og
varðskipum til ársins 1926, en starf-
rækti síðan vélsmiðju í Neskaupstað í
þrjá áratugi, eða til æviloka.
aegirdes2004-11tbl 16.12.2004 12:40 Page 27