Tímarit Máls og menningar - 01.11.1950, Side 6

164
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
flet hornstrendínga eru enn órokin finst mér hvert tángur og tötur merkilegt sem
ég heyri um þessa bygð, því ég veit að sérhver minníng héðan er síðasta minníng.
Bækur Jóhanns Hjaltasonar, Frá Djúpi og Ströndum (þetta hefur mér leingi fund-
ist eitt fegurst bókarheiti á íslensku) og Norðurísafjarðarsýsla (Árhók Ferðafé-
lagsins 1949), svo og Hornstrendíngahók Þorleifs Bjarnasonar, eru góðar það sem
þær ná; en hér þarf að segja sögu hvers býlis, hvers örnefnis, alt sem vitað er um
vinnubrögð, venjur og hætti, öll atvik og atburði sem eru sérstök fyrir þessa eyddu
bygð, innansveitartrú og átthagaminníngar sem hér geingu, alt sem lýtur að per-
sónusögu, þó ekki sé nema nafn, tilsvar, vísa, aðeins ef í því felst svipleiftur
manns.
Þó við ferðalángar stöldruðum ekki nema skamt og ættum of fá og slitrótt sam-
töl við hið ljúfa og gestrisna fólk sem enn þraukar í þessum stöðum, nægði sú
stutta viðkynníng til að bregða upp fyrir okkur ógleymanlegum myndum af stór-
brotnu lífi manna í berhöggi við náttúruöflin. Eg ræði eigi hvert gaman mér var
að því að vitja slóða Fóstbræðrasögu í Hrafnsfirði og á Almenníngum eystri. Þó
aldrei hefði neitt komið fyrir í þessum stöðum þá eru þeir svo stórfeingilegir að
þjóðskáldskapurinn hlaut að gera þá að sögustað. í fyrstu varð ég dálítið hissa
þegar ég sá kuml það er Sigurfljóð húsfreya á sér að Hrafnsfjarðareyri, Fljóðu-
hól eða Fljóðuhaug; eftir haugnum hefði konan getað verið einir fimtíu metrar
á leingd; í Skipeyrardal uppá fjallinu standa gríðarleg steintök sem konan hefur
lyft þar uppá bergsyllur, Fljóðutök. Þegar ég virti fyrir mér Gýgjarsporshamar
fyrir botni fjarðarins skýrðist mér hvernig Fóstbræðra hlýtur að hneigjast til
tröllasögu á þessum slóðum. Mikið þótti mér indælt að frétta að náttúrusteinamóð-
irin skuli koma uppúr Þreingslavatni (leiðin til Barðsvíknr) á jónsmessunótt og
hrista sig svo detta af henni gimsteinar.
Á þessum slóðum hittir maður enn leifar þeirra manna á Islandi sem einir mega
fyrir sinni kristilegu samvisku skrifa langur gangur í staðinn fyrir lángur gáng-
ur. Ut betur, segja þeir þegar við segjum utar, sbr. „ellegar út betur til þín“.
Klömp segja þeir fyrir klöpp, það finst mér fallegt. „Leið“ í fleirtölu (um mörg
leiði). Og þetta stóreinkennilega „að innanverður“ og „að utanverður“, sem er
fast alstaðar þarna vestra (og nær alla leið suðrá Snæfellsnes breiðafjarðarmegin,
þó þar sé það ekki leingur alment).
Hvað sem fólkið sagði okkur þá fanst mér alt söguefni og rannsóknarefni. Guð-
mundur Márusson hrapaði í björgum á Ilorni fyrir fjörutíu árum. Líkið féll niðrá
syllu og menn sáu hvar það lá en treystust ekki að ná því; fuglar slitu líkið að
mönnum ásjáandi. Spurníng: Var eingin trúarleg minníng gerð eftir hann í
kirkju? Svar: Nei. í Reykjafirði lifir enn sögn um tvenn hjón sem bjuggu á
Kirkjubóli þar í firðinum fyrir svosem 130 árum; um þetta fólk geymist sú
endurminníng að hændurnir hefðu liaft skifti á konum; að öðru leyti var þetta
fremur auðnulítið fólk. Um bændur þessa Björn og Jón er vísa geymd, þá vísu
eru konur í Reykjafirði ófáanlegar að hafa yfir, en ég lærði hana nú samt. (Á
Kirkjubóli búa tveir, Björn og Jón þeir heita. Bæði tólin brúka þeir; brestur
hjólið lukku meir.) Þarna eru sumstaðar á bæum leiði á víðavángi fjarri kirkju-