Tímarit Máls og menningar - 01.03.1955, Blaðsíða 23

MINNISKOMPA ÚR BÆHEIMI OG SLÓVAKÍU
ekkert hægt aS gera við slíkar véla-
birgðir á sæmilega reknu búi nema
hlaða þeim í köst. Eg sá í ýmsum stöð-
um í Slóvakíu stórvirkar vélar að
starfi, aðallega við haustplægíngar á
breiðum ökrum, miklu víðari ræktar-
svæðum en hér þekkjast í einu lagi.
Það mætti vel telja mér trú um að hér
á íslandi væru tuttugu vélar hafðar
til að vinna það sem ein vél gæti af-
kastað ef ræktarlönd væru samfeldari
og skipun eignaréttar á landi eitthvað
nær því að miöast við ratsjónalan bú-
skap, ]iað er að segja gernýtíngar-
háttu. Það er erfitt fyrir okkur íslend-
ínga að trúa því að nokkurt land geti
verið svo ríkt að hafa efni á að sóa
vinnukrafti manna í það að láta þá
líða fram með gaunguhraða nautpen-
íngs, bíða meðan jafnfurðulegar
skepnur og aröuruxar eru að taka fæt-
urna hvern framfyrir annan. Þeim í
Slóvakíu mundi að sínu leyti finnast
ótrúlegt að nokkurt land væri svo ríkt
að geta lagt mörg þúsund undirmáls-
fyrirtækjum, einsog smábúum ís-
lands, vélknúin dráttar- og farartæki,
— og meira að segja bensín við væg-
ara verði en nokkursstaðar þekkist til
að halda þessum vélum í gángi. Mér
var sagt að fjallabygöir í Slóvakíu,
bæði í Karpatafjöllum og Tatrafjöll-
um, legðust nú óðum af og kotabú-
skapur væri alveg að detta úr sögunni,
menn sæktu til hinna véltæku sveita á
láglendinu þar sem hægt er að stunda
félagsbúskap; en þeir sem ekki geta
felt sig við félagsbúskap gánga í þjón-
ustu stóriðnaðarfyrirtækja þeirra sem
eru óðum að rísa. Margt amboöa og
búshluta sem er til sýnis í bygÖa-
söfnum og þjóðminja, og hefur veriö
notast við í fjallabygðum landsins
frammá þennan dag, hlýtur að hafa
staöið í stað eða þvísemnæst síðan á
eiröld: það er ekki aðeins á íslandi
sem fornöldin, eða „niiðaldir" einsog
við segjum, hefur náð frammá okkar
daga.
Mentamaður nokkur spurði mig
þarna hvernig í dauðanum ætti að
koma því saman og heim er í bók
nokkurri af Islandi væri sagt frá blá-
fátækum dalabónda, sem að vísu
hafði ekki utan vondan dívan að
bjóða gestum sæti, en átti þó fjölda
hrossa á fjöllum uppi. Hjá okkur,
sagði þessi maður, var það ævilángur
draumur fátæks bónda að eignast
hross, og margur eignaðist það aldrei
hvernig sem hann fór að, en varð að
hafa mjólkurkúna sína til dráttar; og
ætti hann aungva, þá konuna sína; í
hæsta lagi að hann gat komiö sér upp
uxa. Maður sem átti tvo hesta þótti
gildur bóndi hjá okkur, sagði hann;
og ætti einhver tíu — tuttugu hesta,
þá var sá maöur ekki undir greifa að
tign. Svo hvernig eigum við að skilja
þegar stendur í skáldsögu yöar, að
þessi bláfátæki maður, Falur bóndi í
Eystradal, hafi átt tíu — tuttugu
hross, og kanski fleiri?
Það var þó töluvert verk að litskýra
13