Tímarit Máls og menningar - 01.03.1958, Blaðsíða 109

UMSAGNIR UM BÆKUR
leikritin „Júlíus Sesar“, „Ofviðrið" og
„Hinrik fjórði“, fyrra leikritið, en skáldið
skrifaði tvö leikrit um þenncn kr-nung.
Leikritum Shakespeares er venjulega
skipt í þrjá flokka eftir efni: harmleiki
(tragedies), gleðileiki (comedies) og leik-
rit sögulegs efnis (histories). í þessu bindi
er eitt leikrit úr hverjum þessara flokka.
Harmleikurinn ,Júlíus Sesar", gleðileikur-
inn „Ofviðrið" og söguleikritið „Hinrik
fjórði“.
Leikritin um Hinrik fjórða er talið að
hann hafi skrifað á árunum 1597—98, en
,Júlíus Sesar“ árið eftir. Heimildir Shake-
speares að ,Júlíusi Sesar“ telja fróðir menn
að hann hafi sótt í æviágrip Júlíusar Ses-
ars, Markúsar Brútusar og Markúsar Ant-
ons í ritinu „Ævisögur göfugra Grikkja og
Rómverja bornar saman“ eftir Plútark hinn
gríska (d. 120 e. Kr.), en rit þetta þýddi Sir
Tómas North úr frönsku á ensku og kom
þýðingin út árið 1579.
Þrátt fyrir nafnið fjallar leikrit þetta
ekki nema að litlu leyti um Sesar og sýnir
þetta dáða mikilmenni engan veginn í neinu
hetjuljósi. Er óhætt að segja, að þeir kaflar,
er um hann fjalla, séu fremur til þess gerð-
ir að sýna og undirstrika galla hans en
kosti. Hin raunverulega söguhetja leikrits-
ins er ekki Sesar heldur einmitt einn af höf-
uðpaurunum í samsærinu gegn honum,
einn af morðingjum hans, Markús Brútus,
sem átti Sesari gott eitt upp að inna, enda
var hann velgerðamaður hans. Ver höfund-
ur níðingsverk Brútusar með því að hann
hafi haft í huga heill rómverska Iýðveldis-
ins, hann hafi óttast að metnaður Sesars,
sem þrisvar var boðin konungskrúna, (sem
hann þó hafnaði jafnmörgum sinnum!),
yrði hollustu hans við lýðveldið yfirsterkari
að lokum.
En hvort sem við erum nú Shakespeare
sammála um þetta eða ekki, þá fer ekki hjá
því að hér er á ferð eitt af snilldarverkum
skáldsins. Er víða mikil tign ýfir þessu
verki, þar sem mannvit og mælska haldast
í hendur. Nægir í því sambandi að nefna
hina frægu ræðu Antons* yfir líki Sesars,
sem hefst á þessum orðum:
„Friends, Romans, countrymen, lend me
your ears;“
í þýðingu Helga:
„Rómverjar, vinir, landar, ljáið eyru!“
Er skemmst frá því að segja, að með þýð-
ingu þessari hefur Helgi Hálfdanarson unn-
ið afburðaverk. Er þessi snilldarþýðing
bezta verk hans hingað til, og ér þá mikið
sagt. Það er ekkert áhlaupaverk að snara á
íslenzku verkum höfundar, sem býr yfir
annarri eins feikna orðkynngi og meistari
Shakespeare. Þessi þýðing ber méð sér af-
armikið vald á íslenzku máli, hárfínan
smekk og tvímælalausa skáldgáfú.
„Ofviðrið" nefnist á ensku „The Tem-
pest“ og hafa menn árangurslaust leitað að
frumsögn þeirri, er leikritið gæti verið
byggt á. Telur þýðandi í athugasemdum
sínum skipbrotið í leikritinu um margt
minna á samtíma hrakningasögu vestur um
haf eftir Silvester Jourdan þar sem enskt
skip strandaði við Bermúdaeyjar og mann-
björg varð fyrir einstaka tilviljun. Þá
nefnir hann og frásögn af ferðum Anthonys
Sherleys til Persíu og Rússlands, en þar er
m. a. sagt frá sælu-eyju Prosperós í lýsing-
um landkosta. Þá má telja bókina „Hugan-
ir Montaignes", en þangað er sótt lýsing
Gonzalós á fyrirmyndar-þjóðfélagL f lýsing-
unni í síðustu kapítulum postulasögunnar
þar sem sagt er frá sjóferð Páls til ftalíu
telur hann einnig Odysseifskviðu Hómers,
en þaðan kann Shakespeare einnig að hafa
fengið ýmsar hugmyndir.
* Eiginl. latneska nafnið Antonius, sem
Shakespeare gefur ensku myndina Anthony,
en Helgi notar þessa íslenzku mynd nafns-
ins.
99