Tímarit Máls og menningar - 01.08.1961, Qupperneq 11

SAGA VESTRÆNNAR ÍHLUTUNAR í KÍNA
SjangKæ-sjek fjóra herleiðangra með
milljónum hermanna til aðalstöðva
kommúnista í því skyni að uppræta
þá í eitt skipti fyrir öll; en hann beið
hörmulega ósigra í öll fjögur sinnin,
þrátt fyrir mikla yfirburði liðs og
vopna. Hið fimmta sinn tókst honum
þó að hrekja Rauða herinn á flótta,
en flóttinn snerist upp í sigurgöngu
sem aldrei mun fyrnast: Rauði
herinn fór 13500 kílómetra vega-
lengd á einu ári, eða um 37 kílómetra
á dag, um fjöll, stórfljót og ólendi, og
varð jafnframt að berjast við her-
flokka Kuomintangs nær daglega,
enda komst aðeins tíundi hver her-
maður á leiðarenda. En Gangan mikla
varð engu að síður sigurganga. Her-
inn fór um ellefu fylki, sem höfðu um
200 milljónir íbúa, og hið óbilandi
þrek og baráttuvilji hermannanna
hafði djúptæk áhrif í þá átt að vekja
alþýðuna til dáða. Rauði herinn kom
sér upp nýjum bækistöðvum í norð-
vestur-hluta Kína og tók þar upp bar-
áttuna við japönsku innrásarherina.
En snúum okkur nú aftur að af-
skiptum nýlenduveldanna af málefn-
um Kína og að leppnum Sjang.
Japanar voru ekki allskostar á-
nægðir með þá ráðstöfun Bandaríkja-
manna og Breta að koma fótunum
undir nýjan lepp sem þeir virtust geta
helgað sér einir. 1928 lögðu þeir því
til atlögu við hermenn hans í Shan-
tung-fylki og stráfelldu þá. En Sjang
Kæ-sjek kom ekki til hugar að taka
upp baráttu gegn ofbeldinu. í þess
stað fór hann til Tokíó og fullvissaði
japönsku fasistastjórnina um að hún
hefði hann fyrir rangri sök: hann
væri hagsmunum hennar á engan hátt
hættulegur!
Tveim árum síðar notfærðu Japan-
ar sér kreppuforföll Vesturveldanna
og gerðu innrás í Mansjúríu 18. sept-
ember 1931. í einni svipan voru mestu
iðnaðarhéröð Kína, með 40 milljón-
um íbúa, tekin eignarnámi af erlend-
um innrásarher. Jafnvel keisarastjórn-
in hefði gripið til vopna af minna til-
efni. En Sjang Kæ-sjek sendi ekki
einn einasta hermann til liðs við
heimavarnarliðið sem varðist hetju-
lega meðan stætt var.
Þegar Japanar réðust á sjálfa
Sjanghæ-borg í janúar 1932 lét Sjang
Kæ-sjek hjá líða að senda liðsauka til
19. hersins er þar varðist af mikilli
hreysti. Honum var ekki ógeðfellt að
fjandmennirnir tortímdu 19. hernum,
því hann var ekki undir stjórn fylgis-
manna hans.
Frá upphafi, og þar til hann hrökkl-
aðist út á Formósu rúmum tuttugu ár-
um síðar, átti Sjang Kæ-sjek aðeins
eitt áhugamál: að sigrast á Rauða
hernum. Baráttan við japönsku inn-
rásarherina var honum aldrei hug-
leikin, og jafnvel eftir að Bandaríkin
lentu í styrjöld við Japana og studdu
hann vopnum og fé til sóknar gegn
ásælni þeirra, var hann hálfvolgur i
andstöðu sinni við hið fasíska inn-
169