Tímarit Máls og menningar - 01.08.1961, Blaðsíða 77

UMSAGNIR UM BÆKUR
tómleika“, flóttinn frá lífinu verði aS heim-
spekilegri fullnægingu og jafnvel listin
missi þegnrétt sinn utan hinnar sundur-
greinandi vísindahyggju.
Nei nú er tímabœrt að andæfa
að stinga við árum
Okkur hejur borið nógu langt
út á lognsævi þessarar eilíjðar
Því hér er okkar staður okkar stund
í þessu stranga formi
segir skáldið í niðurlagi III. kaflans, en þó
er eins og eitthvað skorti á sannfæringar-
kraftinn og hugurinn sé tvíátta, þrátt fyrir
þetta nei; til þess bendir einkum sá munur
á alúð við skáldskapinn, sem flokkurinn
vitnar um í heild: víðemi fyrri hlutans er
skáldinu tvímælalaust hugþekkara viðfangs-
efni en kreppingur hins síðari, þar sem allt
veður uppi í stóryrðum, sem lítið eiga skylt
við skáldskap. Manni verður ósjálfrátt á að
óska, að Hannes tæki ómælið til skipulegri
könnunar í miklu ljóði í hugsæis-stfl, því að
annað er varla samboðið skáldgáfu hans og
jafnframt henni eiginlegast. Það er mis-
skilningur, að þvflíkur skáldskapur hljóti
að vera „yfirskilvitlegur", óháður lífinu;
Hannes hefur sýnt, hvemig hægt er með
sterkum og frumlegum líkingum að tengja
hugrænar skáldsýnir við hinn þéttari vem-
leik. Myndvísi Hannesar er vissulega merki-
legt rannsóknarefni, því að þar á hann fáa
eða enga sína líka meöal íslenzkra skálda.
Ef hann tækist á hendur að yrkja e. k. epos
„launstiga guÖs“, yrði hann samt að aga
myndir sínar til meiri stefnufestu og kerfis-
bundnari táknkerfa, sem borið gætu uppi
mikinn skáldskap. Hér á ég einkum við út-
víkkun metafóra og staðfesting allegóríu,
helzt margræðrar, sem haldið gæti þess
háttar verki til bundnari heildar.
Þau átta ljóð, sem enn teljast til Viðtala
og eintala, standa öll að meira eða minna
leyti í merkjum ógna og feigðar, þótt síð-
asta ljóðið, Vaknandi birtan, vegi hér nokk-
uð á móti með fagurljómandi bjartsýni nið-
urlagsins. Fegurst og heilsteyptust þessara
ljóða eru: / vösum næturinnar, Frá fjar-
lœgu sjónarmiði skáldskapar og Þjóðlíf —
einkum er hið síöastnefnda áhrifaríkt með
afbrigðum í sterkum líkingum sínum og
andstæðum. Líf meðfœrilegt eins og vindla-
kveikjarar og í blindni jarðar eru frumleg
kvæði, sem hafa þá sérstöðu í skáldskap
Hannesar að vera samin utan um eina lík-
ingu, sem haldið er til kvæðisloka. Mr.
Dulles á sjúkrabeði er einnig svipaðrar
gerðar, en þar er horror myndarinnar of
ágengur til þess að skáldskapurinn njóti
sín. Fæðingarhátíð nazismans er kvæði
nokkuð þungt í vöfum og líkast til ofhlaðið
stóru orðunum — þó væri það vafalaust
áhrifasterkt í flutningi góðs upplesara.
Þessi átta kvæði sýna að því leyti nýja hlið
á skáldskap Hannesar, að þau eru hvert um
sig tilraun til takmörkunar innan þrengra
sviðs en skáldiö hefur markað sér til þessa,
og má segja, að allvel hafi tekizt, þótt brott-
leitinnar óþolinmæði gæti í einstökum
myndum og setningum, t. d. í niðurlagi
fyrsta kvæðisins og hér og þar í því fjórða
og sjöunda.
Landnám í nýjum heimi nefnist þriðji og
síðasti hluti bókarinnar. Er það ekki
óskemmtileg þula í eins konar rómantískum
nytsemisstíl, sem segir sögu rússnesku bylt-
ingarinnar í hnotskurn með taktfastri hrynj-
andi í 5 köflum, alls 37 erindum, sem hvert
er 4 ljóðlínur tengdar ljóðstöfum, en sjald-
an rími. Er bálkur þessi næsta kynlegt
uppátæki, ef miðað er við annan skáldskap
Hannesar, en mun líklega hugsaður sem
framlag til hins „skorinorða“ ljóðs, sem
Hannes hafði áður boðað við skáldasam-
ræður í Birtingi. Þótt skáldskapurinn fari
hér ekki hátt, er bálkurinn þó rökrétt and-
svar skáldsins við helstefnuöflunum, sem
235