Tímarit Máls og menningar - 01.02.1962, Side 62

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
rec, Bonnard, Matisse, Rouault, Dufy
— semsé nöfn flestra þeirra málara,
sem gert hafa verk, sem lifðu öldina.
Safn akademíkeranna, hinna lofuðu
og hylltu, er hinsvegar værðarlegt hel-
víti sj álfumglaðrar ofmettunar, gap-
andi innihaldsleysis, þriflegrar lygi.
Þar getur að líta yfirlætisfullar sögu-
myndir við hliðina á meinfýsnum
myndum úr hversdagslífinu, heilsandi
stríðshetjur við hliðina á strípuðum
konum, svo sléttum og glansandi á
kroppinn, að það minnir á matarlím,
fegraðar myndir af forsetum, sem
embættismennskan og virðuleikinn
drýpur af, við hliðina á myndum af
gráskeggjuðum meisturum, um-
kringdum af gyðjum, sem stignar
virðast niður frá Parnass og Moulin
Rouge, skelmislega strípalinga við
hlið krossfestra og dýrlinga, sem
snyrtistofurnar hafa búið undir
glæsilegt píslarvættið.
Þessi upptuggna list með innan-
tóma ásýnd klassísks stíls og óheið-
arlega misnotkun sína á gömlum
formum, sem eiga sitt inntak í
dauðri fortíð, með „ídealisma“ gerð-
an eftir pöntun og tilfinningasemina
tárfellandi um leið og hún berar
brjóst og læri, er andstyggilegasta af-
sprengi sundurdrafnandi borgara-
heims. Eðli þess er lygin, frasinn,
ákall á renesans og klassíska fortíð á
tímum þegar þriflegur virðuleikinn
hórast við nakta verzlunarmennsk-
una. Þetta er ekki einungis að finna í
listinni, heldur allsstaðar: íhalds-
pólitíkusinn, sem talar á sunnudög-
um um „frelsi, jafnrétti og bræðra-
lag“ og hefur þrílita fánann einsog
pentudúk um vömbina, er bara ögn
ósvífnari, það er allur munurinn á
honum og listamanninum, sem fær
tóninn og formið að láni hjá klassík-
erunum til að segj a þeim sem á hann
hlusta rangt til vegar um hinn gjör-
breytta heim. Það eru hetjur aka-
demíunnar, sem hafa niðurlægt Tizi-
an og Racine í hreinar formúlur, sem
taka sér daglega í munn „fegurð“ og
„göfgi“, mála það á léreftið, básúna
það út um heiminn, þeir eru sjóðandi
af hneykslun yfir úrkynjuninni, en
sjálfir eru þeir verstu, auvirðilegustu
úrkynjunartáknin. Því það er vissu-
lega úrkynjun að lifa í heimi, sem er
í upplausn og láta eins og allt sé í
bezta lagi, einsog annað skipti ekki
máli en að endurtaka í settlegu og sið-
uðu formi glamuryrðanna það sem
klassíkerarnir voru á sínum tíma bún-
ir að túlka sem ferska og uppruna-
lega reynslu heillar aldar.
Impressjónistarnir risu öndverðir
gegn þessari orðuskrýddu fortíðar-
stælingu, sem duldi skömm sína undir
lárviðarkrönsum. Það var einsog for-
boði þegar Courbet, próletarískur og
þrunginn lífskrafti, enda að lokum
þátttakandi í Parísarkommúnunni,
afneitaði krossi heiðursfylkingarinn-
ar með stoltu bréfi til listamálaráð-
herrans. Orðu heiðursfylkingarinn-
52