Tímarit Máls og menningar - 01.02.1962, Page 73

ROGER PARET
Vörn Sovétríkjanna 1941
[Um þessar mundir eru tuttugu ár liðin síðan hervél þýzka nazismans brotnaði á vðm
Rauðahersins og allrar sovézkrar alþýðu, síðan Sovétríkin björguðu gervöllum hinum
frjálsa heimi, sem þá var, undan yfirvofandi villimennsku nazismans. Þessi höfuðþáttaskil
styrjaldarinnar gerðust í tveim áföngum: á haustmánuðunum 1941 þegar Moskva var var-
in, og í orrustunni um Stalíngrad haustið 1942. Vörn Sovétríkjanna sumarið og haustið
1941 er einn sá þáttur styrjaldarinnar sem sagnfræðingar og herfræðingar hafa síðan rætt
af meiri áhuga en alla aðra atburði heimsstyrjaldarinnar síðari. Rauði herinn beið þar
gífurlegt afhroð, og vann mikinn sigur. Þegar svo er í pottinn búið rísa vanalega eftirmál
milli lierforingja og herja: því enginn vill bera ábyrgð á ósigri, en allir vilja hafa unnið
sigra. Jafnvel þýzku herforingjarnir vilja eigna Hitler sigur Rauðahersins! — Til minn-
ingar um hina örlagaríku atburði haustsins 1941 birtir Tímarit Máls og menningar hér
þýdda grein eftir franskan blaðamann sem lýsir aðdraganda þýzk-rússneska stríðsins og
atburðum þessara mánaða, og reynir að átta sig á orsökum þeirra. I greininni er stuðzt við
heimildir, sem hafa verið að koma fram eftir stríðið, m. a. milliríkjaskjöl, dagbækur og
endurminningar herforingja, stjómmálamanna og diplómata. Greinin birtist í vikublað-
inu France-Observateur í sumar leið. — S. D.]
Hinn 22. ágúst 1941 á sextugasta og öðr-
um degi styrjaldar Þjóðverja við Ráð-
stjómarríkin beindi Hitler til hershöfðingj-
anna á austurvígstöðvunum skipun, sem
hófst á þessum orðum: „Höfuðmarkmiðið,
sem stefna ber að fyrir veturinn er ekki
taka Moskvu, heldur hemám Krímskagans,
iðnaðar- og kolahafnanna við Donets, að
rjúfa olíuaðflutninga Rússa frá Kákasus-
hémðunum; að norðan verður að einangra
Leníngrað og mæta Finnum.“ Þannig urðu
suðursléttur evrópuhluta Rússlands höfuð-
athafnasvæði þýzka hersins. Hinn 25. ágúst
hófst sókn Þjóðverja á allri víglínunni í
Úkraínu, frá Gomel að Svartahafi. Þann
dag hélt Hitler, að stríðið væri því sem
næst unnið. Annars mátti vel svo virðast.
Á ógnardögunum eftir 22. júní var engu
líkara en Rússland riðaði til falls undan
höggum hernaðarvélarinnar þýzku eins og
Pólland, eins og Frakkland, eins og Júgó-
slavía, eins og Grikkland. Þeim sem með
fylgdust, ekki bara í Berlín, heldur jafnvel
í London og New York, virtist vera hafið
nýtt leifturstríð. Fangarnir skiptu hundr-
uðum þúsunda, heilir herir umkringdir og
einangraðir, sovézkar fyrirskipanir hurfu í
veður og vind, það virtist sannarlega vera
víðáttan ein og fjarlægðimar, sem fram-
lengdu um nokkrar vikur mótstöðu þessa
lands, svo óviðbúið sem það sýndist innrás-
inni. Tuttugu árum síðar er þetta afhroð
rauða hersins á fyrstu vikum stríðsins enn
ein af hinum miklu ráðgátum heimsstyrj-
63