Tímarit Máls og menningar - 01.02.1962, Blaðsíða 85

VÖRN SOVÉTRÍKJANNA 1941
Smolensk og Jelnia voru gerð strax seinni
hluta júlí. Sé það rétt, að innrás Hitlers 22.
júní 1941 hafi komið herforingjum og
ráðamönnum Sovétríkjanna á óvart þá hef-
ur undrun þeirra líklega verið öllu fremur
yfir því hvenær hún hófst heldur en hinu
að innrásin væri hugsanleg.
Og þegar allt kemur til alls er það vita-
skuld mótspyma sovéthersins sem orsakar
fyrst og fremst ósigur Þjóðverja í Rúss-
landi. Þessi síendumýjaða mótspyma, sem
loks varð árásarkynngi þýzka hersins um
megn, hefði verið óhugsandi án þess að
sovétherinn hefði strax í júní verið mikið
styrktur. Vafalaust hefur hann ekki verið
viðbúinn á svipstundu, hann var ekki einu
sinni í námunda við landamærin, þó raunar
herbúðir vélahersins kringum Bjalistok og
Lvov væru langt framyfir það, sem venju-
legt setulið hefur. En það er einmitt þessi
skipan, sem gerir það að verkum að mikil-
vægir herir sleppa frá fyrstu miklu um-
kringingarorrustunum. Gegn norðurher von
Leebs marskálks var her Vorosjílovs, sem
alls var 29 fótgönguliðsfylki, 2 skriðdreka-
fylki og 6 vélastórfylki, en hafði þó ekki
nema 7 fylki á landamærunum. Hitt var
aftar, á „Stalínlínunni". Á sama hátt voru
herir Timosjenkós og Búdjennís dreifðir
yfir mikið svæði.
Samt hefðu allar þessar undirbúnings-
ráðstafanir verið næsta gagnslausar ef her-
sveitir Sovétríkjanna hefðu ekki veitt þýzka
hemum varanlega mótspyrnu. Og hér erum
við vafalaust komin að einu meginatriði í
sögu styrjaldarinnar milli Þjóðverja og
Rússa, þessari löngu onrustu, sem opinberir
sagnritararSovétríkjanna kalla „föðurlands-
stríðið mikla“. Það verður vissulega ekki
dregið í efa, að um það leyti sem ákvörð-
unin um innrásina í Sovétríkin var tekin
vonuðust valdhafarnir í Þýzkalandi eftir
því að fyrsta afleiðing innrásarinnar yrði
hrun sovétskipulagsins með almennri upp-
reisn þjóðarinnar gegn þvf stjórnarformi,
sem októberbyltingin hafði komið á, jafn-
framt klofningshreyfingum hinna ýmsu
þjóðarbrota í Evrópu (Ukraína, Ilvítrússa)
og einkum þó í Asíu (Georgíumanna, Arm-
ena, Asérbæsjana, Túrkestana). Kleist mar-
skálkur, sem stýrði árið 1942 suðurher
Þjóðverja og stjórnaði því innrásinni í
Kákasus, liefur skrifað um þetta mál: „Sig-
urvonir okkar byggðust að miklu leyti á
þeim möguleika, að f Rússlandi yrði póli-
tísk uppreisn, að Stalín yrði velt af þjóð
sinni vegna þess að hún væri búin að íá
nóg af mistökunum. Stjórnmálaráðgjafar
Foringjans ólu á þessum blekkingum.“
Það virðist áreiðanlegt, að Hitler, Gör-
ing og nánustu samstarfsmenn þeirra hafi
þegar um sumarið 1940 haft tilbúnar fyrir-
ætlanir um sundurlimun Sovétríkjanna og
myndun ákveðins fjölda af „þjóðarheild-
um“ sem yrðu lausar undan „áhrifunum frá
Moskvu". Hinn 30. marz 1941 gaf Foring-
inn þá yfirlýsingu í viðurvist herforingj-
anna, eftir því sem Halder segir, að norð-
urhluti Rússlands yrði sameinaður Finn-
landi og að Eystrasaltslöndin, Ukraína og
Hvítarússland yrðu gerð að „protektorati"
undir beinni stjórn Hins Mikla Ríkis.
í rauninni var þessi stefna aldrei fylli-
lega framkvæmd. Hvorki Himmler, Göring,
né Hitler sjálfur treystust til að fylgja eftir
tillögum sumra utanríkismálasérfræðinga
og herforingjaráðsins, sem kröfðust þess
þegar í júní 1941 að fullkominni „þjóð-
flokkastefnu" yrði beitt þar austurfrá og
fullyrtu að stríðið við Sovétríkin ynnist
aldrei nema Þjóðverjar byggðu skipulega á
stuðningi sjálfra íbúa Sovétríkjanna. í
raun og veru var fyrirmönnum Hitlers-
þýzkalands aldrei um það gefið að stofnuð
yrðu raunverulega sjálfstæð ríki í Austur-
evrópu. Þeim var umhugað um bein yfir-
ráð, grófasta arðrán, sem þýzkir fjárafla-
menn sætu einir að. Þegar lönd Slava hefðu