Tímarit Máls og menningar - 01.02.1962, Blaðsíða 94

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Við gerum okkur sjaldnast grein fyrir
því, hve mikinn hlut Hafnarháskóli hefur
átt í menningu Islendinga. Það heyrðist
stundum á dögum sjálfstæðisbaráttunnar,
að Hafnarvist íslenzkra stúdenta hefði orð-
ið til þess, að þeir sáu allt í gegnum dönsk
gleraugu. Nokkuð er til í því. En gleraugu,
þótt dönsk séu, eru þó betri en blinda. Eg
veit ekki hvernig íslenzkri menningu hefði
farið, ef við hefðum ekki notið þeirra tæki-
færa, sem Ilafnarháskóli veitti íslenzkum
menntamönnum. Við hefðum bókstaflega
drafnað hér heima í fásinninu. Kaupmanna-
hafnarháskóli var gluggi okkar út að Evr-
ópu. Honum var það að miklu leyti að
þakka, að við koðnuðum ekki niður hér
norður við heimskautsbaug í einangrun og
einstæðingsskap. Sakir tengsla íslenzkra
menntamanna við Hafnarháskóla slitnaði
aldrei jarðsamband okkar við Evrópu og
evrópska menningu. Þótt ekki væri fyrir
annað ætti hin turnfríða borg við Eyrar-
sund að vera okkur íslendingum kærari en
aðrar borgir heimsins.
Kaupmannahöfn varð borg mikilla ís-
lenzkra örlaga, svo sem bók Bjöms Th.
Björnssonar ber Ijósast vitni. ísland hefur
glatað þar miklum verðmætum, í dauðum
og lifandi peningi, ef svo mætti að orði
komast, en þar hefur einnig komizt til mik-
ils þroska margt af íslenzkri rót, sem án efa
hefði dáið atgervislaust heima á íslandi.
Við höfum margs að sakna, er við misstum
í Kaupmannahöfn, en einnig margs að
minnast, sem þar bar mikinn ávöxt. Við
snertingu erlends umhverfis kviknaði á ís-
lenzkri þjóðarvitund í Kaupmannahöfn,
hvort sem það gerðist á knæpu, er Jón
Indíafari, kóngsins dáti, varði heiður þjóð-
ar sinnar fyrir brígslyrðum danskra, eða á
lágloftuðu stúdentaherbergi á Garði. Þegar
íslendingar heima sáu ekki út úr augunum
fyrir daglegu striti og basli dreymdi íslend-
inga í Kaupmannahöfn stóra drauma og
litu landið úr þeirri fjarlægð, sem nauðsyn-
leg var hverjum þeim, er vildi brúa bilið
milli draums og veruleika.
Eg get ekki ímyndað mér neinn íslend-
ing annan en Björn Th. Björnsson, sem bet-
ur væri til þess fallinn að skrifa sögu Kaup-
mannahafnar frá sjónarhóli íslenzkrar sögu
— því að bókin er í raun og veru slík saga.
Hún fjallar um þátt Islendinga í sögu hinn-
ar dönsku höfuðborgar. Þáttur þeirra er
kannski ekki mjög virkur, þeir eru þarna
flestir aðeins gestir til nokkurra nátta og
hverfa heim til íslands aftur, að undantekn-
um þeim, sem hverfa ofan í eitthvert borg-
arsíkið eða einhvern kirkjugarðinn. En
þessi sögulegi leiðarvísir, sem Björn Th.
Björnsson hefur samið er gerður af óvenju-
legri íþrótt og hagleik. Maður gengur með
höfundinum í hægðum sínum um göturang-
ala hinnar gömlu borgar, virðir fyrir sér
fomleg hús, og við fótmál hvert stanzar
maður við það, að hér eru skráð íslenzk ör-
lög, þáttur úr sögu íslenzks manns: hér
hvarf Jón Eiríksson ofan í síkið, hér leið
Jónas Hallgrímsson helstríð sitt, hér skrif-
aði Baldvin Einarsson Ármann á alþingi
við kertaljós, hér hugsaði Jón Sigurðsson
pólitíska stríðsáætlun sína gegn Dönum. Á
þessari knæpu drukku íslenzkir stúdentar,
sumir í hófi, aðrir unz þeir fóru í hundana,
og í þessari götu, sem nú er horfin, nutu
þeir sinna fyrstu keyptu ásta. Alla þessa
sögu segir Björn Th. Björasson okkur á
göngunni, kryddar hana, hóflega, prentuð-
um heimildum, sem aldrei eru til dálkafylli,
og að leiðarlokum höfum við litið yfir einn
merkasta kafla íslenzkrar sögu, sem allur
hefur gerzt á erlendri grund.
Frásagnarlist og frásagnargleði haldast í
hendur í þessari bók, og eigum við í raun-
inni ekkert til samanburðar í þessu efni.
Höfundurinn er ekki aðeins sagnfræðingur
í bezta lagi, heldur einnig stílsnillingur og
fjölfróður í sögu listanna. Hann hefur gert
84