Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Side 96

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
í þeim efnum vaxi á ný. Margt er enn á
fræðiritum Marx að læra, þótt mjög séu
breyttir tímar frá þeirra dögum. En þá
myndu þau rit koma að beztum notum í
baráttu okkar fyrir þjóðfrelsi Islendinga,
ef við temdum okkur að hafa rit Einars til
hliðsjónar og létum þau kenna okkur, á
hvern hátt hin marxisku fræði varpa ljósi á
lögmál þróunarinnar í okkar þjóðfélagi á
hverjum tíma og hvernig marxiskur skiln-
ingur á fyrirbærunum opnar augu okkar
fyrir því, hvemig á þeim ber að taka, svo
að sem fyllstum árangri verði náð.
Gunnar Benediktsson.
Sverrir Kristjánsson:
Ræður og riss
Reykjavík,
Heimskringla, 1962.
Ieftirmála við ritgerðasafn sitt Ræður
og riss farast Sverri Kristjánssyni svo
orð: „Svo sem lesendur munu sjá, er hér
fremur fátt ritgerða um sagnfræðileg efni,
aliur obbinn er um málefni líðandi stund-
ar, dægurflugur gæti maður kannski kallað
þær. Þó hefur efni sumra þessara ritgerða
náð hærra aldri en títt er um dægurflugur,
og má það kannski réttlæta birtingu þeirra
hér á þessum stað.“ Ekki virðist nein sér-
stök þörf að réttlæta greinasafn Sverris.
Hitt er rétt, að efni sumra greinanna hefur
náð æmum aldri.
Þegar betur er að gáð, kemur í ljós, að
úr þessum 39 ritgerðum má lesa ágrip af
íslandssögu síðustu tveggja áratuga. Held-
ur er það dapurleg lesning, þótt ekki sé það
sök Sverris, þvert á móti. Fáir hafa drengi-
legar barizt í þeirri orrahríð, sem enn er
háð um sjálfstæði þjóðarinnar og menn-
ingu. Og þó ekki kæmi til ritsnilld höfund-
ar og vígfimi, væri þó ærinn fengur að bók-
inni. Hún er holl og nauðsynleg upprifjun
á atburðarás, sem kalla mætti með orðum
Sverris eina samfellda chronique scanda-
leuse.
Sverrir Kristjánsson hefur það fyrir satt,
að andlegir hæfileikar borgarastéttarinnar
íslenzku séu venjulega í öfugu hlutfalli við
athafnasemina. Þessu til sannindamerkis
leiðir hann fyrir dóm lesenda Gísla Jóns-
son alþingismann, sem á því herrans ári
1942 gerði sig líklegan til þess að kaupa
með húð og hári eitt af kjördæmum Vestur-
lands. Vart getur ömurlegri inngang bókar,
en birtir þó um stund, stutt ræða haldin á
lýðveldishátíð 1944 minnir okkur á einhuga
þjóð, sem var ölvuð af gleði yfir fengnu
frelsi. Síðan er hrapað stall af stalli, og í
bókarlok er borgarastéttin íslenzka, per-
sónugerð í Gísla Jónssyni, að bisa við að
troða íslandi í Efnahagsbandalagið. Það er
sízt að undra þótt Sverrir komist svo að
orði, að umrædd stétt taki tamningu eins
og greindasti rakki.
Þau eru orðin ærið mörg skeytin, sem
Sverrir Kristjánsson hefur hent að borgur-
unum íslenzku, og undan flestum hefur
sviðið. Hvenær hefur t. d. borgarablöðun-
um reykvísku — þessari almannagjá ís-
lenzkrar heimsku — verið beturlýst: „Það
skal ósagt látið, hvort þeir menn, sem
stjórna pennum Vísis hafi selt sál sína eða
ekki. Mér er ekki kunnugt um, hvort sú
vara sé yfirieitt markaðshæf.“ (bls. 47) Og
þannig mætti lengi telja. Eitt af óskabörn-
um Thórsaranna fær þann stuttaralega
vitnisburð, að hann sé „falleraður littera-
tus“ og munu flestir þeirri lýsingu sam-
mála. Smáskitleg afbrot Þjóðvamarflokks-
ins sáluga fá verðskuldaðan aðhlátur sinn
í greininni Jómfrúin og flagarinn. Og vor
maður í Washington fær forsetaraunir sín-
ar gerðar ódauðlegar: „Herra Thor Thors
símsendi svar sitt. Það var orðað í þeim
sérstaka hátíðarræðustíl, sem ætt hans
86