Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Side 98

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
og orsakir Jieirra því lítið hefur verið um
þá ritað fyrr en ofannefnd bók kom út fyr-
ir nokkrum mánuðum. Bók þessi fyllir því
upp í eyðu í okkar pólitísku bókmenntum,
ekki sízt vegna þess að hún greinir frá við-
burðum sem varla munu eiga sér hlið-
stæðu.
Höfundur ritsins, Magnús Kjartansson,
ritstjóri, dvaldist á Kúbu um mánaðartíma
síðastliðið sumar, ferðaðist mikið um eyna
og kynnti sér landið og þjóðarhagi. Honum
gafst tækifæri til að kynnast þar mörgum
þeim er þátt tóku í byltingunni og umbóta-
starfi því, sem þar hefur verið unnið á síð-
astliðnum árum. Þó er bók hans engin
ferðasaga í venjulegum skilningi. Hann
byggir hana að vísu að nokkru leyti á eigin
sjón og raun og upplýsingum frá mönnum
sem við byltinguna voru riðnir. En hann
notar einnig margar skriflegar heimildir,
bæði rit byltingarmannanna sjálfra og ann-
arra höfunda, meðal annars bók eftir Jean-
Paul Sartre. Honum hefur tekizt að gera
bókina bæði bráðskemmtilega og lifandi
og jafnframt fróðlega. Stíllinn er skýr og
einfaldur, laus við alla fordild.
Kaflinn um samskipti byltingaraflanna á
Kúbu og Bandaríkjastjómar er sérlega lær-
dómsríkur. f upphafi taka byltingarmenn-
irnir einungis jarðeignimar eignarnámi,
skerða hvorki iðnaðar- né kaupsýsluauð-
valdið, og virðast ætla að hægt sé að stofna
til borgaralegs lýðræðis; búast við að hin-
ir nýju jarðeigendur á Kúbu, bændur, og
kúbanskir og bandarískir auðmenn geti lif-
að þar saman í sátt og samlyndi í landi þar
sem landbúnaður er nátengdur iðnaði. Sú
von bregzt, enda voru auðhringamir í mörg-
um tilfellum eigendur jarðanna. Banda-
ríkjastjóm, sem ekki getur fjarstýrt upp-
reisnarstjórninni á Kúbu grípur til refsi-
aðgerða, enda þótt Kúbustjómin geri allt
sem í hennar valdi stendur til að forðast
árekstra við hinn volduga nágranna. Castro
á nú engan annan kost en að gera sósíalist-
íska byltingu eða gefast upp ella.
Auðvitað er ómögulegt að gizka á, hver
framvinda hefði orðið á Kúbu, ef banda-
rísk stjórnarvöld og auðhringar hefðu eng-
in afskipti haft af málum þar. En ekki er
ólíklegt að hefndin fyrir hálfgerða byltingu
hefði komið yfir Castro og hans menn þótt
síðar hefði orðið.
Frásögn höfundar um Fidel Castro sjálf-
an er út af fyrir sig mjög athyglisverð.
Ilann og fylgismenn hans em sérstök teg-
und byltingarmanna. Þeir virðast vera al-
veg ólærðir á bókina, andstæður við Lenin
og marga hinna rússnesku byltingarfor-
ingja, sem voru hinir mestu lærdómsmenn
og bókaormar. Castro er framkvæmdamað-
ur. í útlegðinni sezt hann ekki að á British
Museum og stundar vísindi, heldur er hann
á ferð og flugi; undirbýr uppreisn og ræðst
inn á Kúbu með 80 manna sveit gegn
50.000 manna liði einræðisherrans. Hann
hefur litla eða enga þekkingu á marxisma,
hefur sjálfur enga hugmynd um að hann sé
kommúnisti eða hefur a. m. k. ekki orð á
því fyrr en Sovétríkin em orðin hans aðal-
stuðningur og bakhjarl og óvíst að hann
hefði annars nokkurn tíma glöggvað sig á
því, svo andstæðar sem aðferðir hans voru
kenningum marxista. Sjálfsagt lærir hann
marxismann af Rússum, en það væri líka
ákjósanlegt að þeir lærðu af dæmi hans að
leyfa hundrað blómum að spretta. Oll með-
ferð höfundar á þessu efni er sérstaklega
nierkileg og ágætt lestrarefni fyrir alla þá
sem áhuga hafa á fræðilegum sósíalisma.
Magnús Kjartansson á miklar þakkir
skilið fyrir bleypidómalausa frásögn um
einhverja mikilvægustu atburði í allri sögu
kúbönsku þjóðarinnar og máski allrar
Vesturálfu.
Um útgáfu bókarinar er skemmst að
segja að hún er snyrtileg og frágangur all-
ur vandaður. Margar skemmtilegar inynd-
83