Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Síða 99

UMSAGNIR UM BÆKUR
ir prýffa hana og ekki sízt er þaff mikil-
vægt aff þar er landabréf af Kúbu og annaff
sem sýnir afstöffu hennar til nærliggjandi
landa. Landabréf ættu alltaf aff fylgja bók-
um af þessu tagi; þau eru lesandanuin
ómissandi.
Skúli Þórðarson.
Juan José Arévalo:
Hókarlinn og sardínurnar
Þýðandi Hannes Sigfússon.
Utg. Mál og menning.
Reykjavík, 1962.
öfundur bókar þessarar er stjórnmála-
maður frá Suffur-Ameríku. Hann var
um skeið forseti lýðveldisins Guatemala,
frjálslyndur umbótamaffur, er hugffist
vinna aff því aff bæta efnahag og efla menn-
ingu þjóðar sinnar. En hann lenti í and-
stöffu við bandaríska auðhringa, sem miklu
réðu um efnahagsmál landsins og voru and-
vígir stjórnarstefnu hans. í forsetatíð hans
var þrjátíu og einu sinni reynt aff steypa
honum af stóli án þess að þaff tækist, en
áriff 1954 var eftirmaður hans hrakinn frá
völdum, og síffan hefur ríkt þar einræði og
ógnarstjóm undir vemdarvæng Bandaríkja-
manna.
Bók þessi, er út kom um 1960, er einhver
harðasta ádeila, sem birzt hefur á stjórnar-
stefnu Bandaríkjamanna í Suður-Ameríku
og allt þeirra, athæfi þar. Vakti hún hvar-
vetna geysimikla athygli, einkum þó í
Ameríku. í Suður-Ameríku hefur hún ver-
ið gefin út í milljón eintökum. Er þaff
furðu stórt upplag einkum ef tekið er tillit
til þess, hve margir íbúanna þar em ólæsir.
Bókin hefst á dæmisögu um hákarlinn og
sardínurnar. Hákarlinn (Bandaríkin) ginn-
ir sardínurnar (Suffur- og Miff-amerísku
ríkin) til aff gera samninga við sig á jafn-
réttisgrundvelli um gagnkvæm réttindi í
ríki hvors annars. En hverjar verffa svo af-
leiðingarnar? Er þaff hugsanlegt aff sard-
ína nái rétti sínum gagnvart hákarli hvaff
sem skrifaff kann aff standa í samningnum?
Sardínurnar eru bamalegar; þær halda aff
hákarlinn sé sanngjam og góffviljaffur og
geri samninginn þeirra vegna til að vemda
þær gegn öllu illu enda gefur hann sjálfur
góðfúslega hátíðlega yfirlýsingu um þaff.
Dæmisagan er rituff af mikilli hugkvæmni
og er svo einföld aff hún er skiljanleg
hverju barni. Höfundurinn er pennafær í
bezta lagi.
Annars fjallar rit þetta eingöngu um við-
skipti bandarískra stjómarvalda og auff-
jöfra viff ríkin í Suffur- og Miðameríku.
Þaff er saga um mikla sigurför Bandaríkja-
manna. Iíún greinir frá því hvernig þeir
klófesta auffiindir þessara landa, ná þar
völdum á sviði stjómmála og drottna þar
ýmist með því aff fjarstýra mútuþægum
einræðisherrum eða berlega meff því að
beita bandarískum herafla. Fátæk og fá-
fróff alþýffa ræffur þar engu og skilur ekk-
ert. Almenningur er fómarlambið, en mol-
ar af borffum drottnaranna hrjóta til lepp-
anna, sem virffast vera bæði fjölmennir og
einfaldir í þjónustunni við yfirboðarana.
Rit þetta er augljóslega miffað viff les-
endur í Suður- og Miffameríku, enda mun
þaff þeim ætlað öffram fremur. Bókin er aff
vísu efnismikil, getur um ótal atburði og
drepur á fjölmarga samninga í sambandi
við viffskiptin við Bandaríkin en gallinn er
að fæstir íslenzkra lesenda hafa nokkra
þekkingu á sögu Suðurameríku, en til þess
aff geta haft verulegt gagn af þessu riti
þarf mikla þekkingu á sögu og á högum
þjóðanna þar. Þeim sem þetta ritar finnst
a. m. k. að hann þyrfti miklar og vandaffar
fræðibækur til hliðsjónar til þess aff geta
haft fullt gagn af því sem í bókinni stend-
ur. Hins vegar standa þar margar merkileg-
89