Tímarit Máls og menningar - 01.06.1972, Side 132

Tímarit Máls og menningar
Þessi dans - bundinn „einhverskonar helgisiðum“, einsog það var orðað
áður, þetta atriði sem birtist aftur og aftur eins og stef - verður til þess að
leggja áherzlu á sambúð karls og konu sem eitt aðalefni sögunnar. I þessum
sama VII. þætti dreymir manninn tvær konur í lífi hans; þeim er lýst sem
andstæðum, með dálítið svipuðum hætti og t. d. Þórdísi og Kolbrúnu í
Gerplu: „Önnur var af degi með ljós hans í hjarta, hin alin af nóttu með
myrkur hennar milli hvítra og langra fingra sinna.“ (242) Það má nefna í
þessu sambandi, að samræði er lýst oftar en einu sinni á fjölskrúðugan og lit-
auðugan hátt, einsog landslagsmynd. Athöfnin getur þannig fengið svip
goðsagnar. Maðurinn sér „konuna yfir sér einsog siglandi nakin á skýi“,
meðan hann liggur sjálfur „á hvítu landslaginu“ (142). Kona breytist hjá
honinn „í ríki í nóttinni með sjálfstæðu landslagi og sjálfstæðri birtu í sjálf-
stæðu myrkri“ (146). Eða manninum finnst hann vera „einn á báti ofaná
þessu dýrðarinnar flóði“ konunnar, „einmana, aleinn“: „og hann hvolfdi bátn-
um og reyndi að sökkva; en hann flaut uppi, þögull, gnístandi tönnum af
angist þess að vera einn og geta ekki sameinazt himni hennar“ (180). Einsog í
þessu tilfelli verða samfarir karls og konu ekki hvað sízt til að staðfesta hina
miskunnarlausu einsemd þeirra: „Maðurinn er alltaf einn“ - svo að vitnað
sé í heiti fyrstu bókar Thors.
í IX. og síðasta þætti „Fuglsins“ mætast maðurinn og málarinn aftur,
sem andstæðingar hræddir hvor við annan, en um leið á dularfullan hátt
háðir hvor öðrum:
Maðurinn stóð við handriðið og lioríði í óttina að brúnni þar sem málarinn hafði
blandazt hinum hvítu styttum á brúarhandriðinu með þjótandi bíla bakvið sig sem
teygði öskur sín frá einum hakka til annars af brúnni og hafði farið úr huxunum og
kastað þeim í fljótið. (264)
Báðir þessir menn eru nú einsog þeir lifðu utan við heiminn, fangar ótta
síns og hugarburðar. Eftir þennan atburð, sem nú var vitnað í, er talað um
málarann „í rúmi sínu á spítalanum liggjandi í landslagi hins hvíta líns með
ofnæmi augnanna afnumið af lyfjum“ (265). Og enn tengir höfundurinn
á sérstæðan hátt lokaþátt þessa harmleiks við það sem á undan hefur gengið.
Þegar maðurinn í I. þættinum var að ganga í höllina, leit hann við „og sá
að málarinn hafði lagzt í grasið, og teygði hendurnar út furðu stífur einsog
það hefði verið teygt úr honum til að gera kross, andlitið vissi niður í gras-
ið“ (56). En inni í höllinni er nýtízkulegt málverk af bílslysi; á myndinni
liggur maður með hausinn undir bíl og „hafði teygt handleggina og lá í
122