Tímarit Máls og menningar - 01.06.1972, Síða 133

„Við vitum ekki hvort þau hafa andlit"
kross“: „í sömu stellingum og maðurinn úti á þessu græna grasi í luktar-
bjarmanum, hugsaði maðurinn.“ (59) Og enn kemur sú sýn upp í huga
hans, þegar kona málarans spyr hann, hvort hann vilji taka hana „fyrir fé-
laga“: Hann hugsaði þá um manninn sem hafði legið í kross úti í grasinu
græna fölvaður af ljósinu og nábleikur með opin augu“ (69). En þetta atriði,
þessa mynd, sem hefur þannig snemma verið kynnt svo eftirminnilega, má
sjá sem fyrirboða þjáninga málarans í lokaþættinum. Hann er þar auðsjá-
anlega að tala um, hvernig hann var tekinn fastur eftir að hafa hent buxun-
um sínum í fljótið:
og þá komu þeir og ég brauzt um og ég vissi að þá slógu þeir mig svo ég hvarf en ég vakn-
aði ekki á krossinum ég hafði séð við þeim og rakað af mér skeggið svo þeir þekktu mig
ekki né vissu að ég ætti heima á krossi því þessi kvöl var nóg til þess ó faðir í þínar
hendur fel ég og nú hafa þeir alúminíumkrossa og festa mann með skrúfu og þeir eru
kaldari en trékrossamir /... / (270).
En einhvern veginn er einsog þessir tveir, maðurinn og málarinn, séu að
renna saman í eina meðvitund - eða þá að þeir séu einn maður klofinn i
tvo, eða að þeir séu hvor um sig orðnir kleyfhuga. Hvort heldur sé er ekki
auðvelt að segja. Þegar málarinn liggur í hugleiðingum sínum um atburðinn
á brúnni, þá eru notuð meðal annars þessi orð: „þá komu þeir það er ég
viss um að hann sendi þá þessi með Ijósið í augunum sem lýsti á hinnég svo
égþessi missti hinnmig“ (270). Meðal þeirra fjarstæðukenndu skynjana sem
hann er að segja frá er sú, að hann „sá líða um loftið við mína eigin hlið
sjálfan mig og fann að ég var hér og líka var þar í honum sem ég sá að vera
hér og hér var tvisvar sinnum og bil á milli og hvorttveggja var hér þó það
væri tvennt og í báðum sem var hér var líka þar ...“ (268); og enn: „ ...
slitur úr skugga hans enn í mér einsog úr fóstri sem hefur sprungið og tætzt í
konu og kemur í pörtum og þannig fann ég þennan svartblóðuga skugga í mér
og hljóp hljóp ... (270). Og um „manninn“, sem fyrir sitt leyti þykist of-
sóttur röddum, er sagt í lok sögunnar: „Raddir, hvaða raddir? spyr hin
röddin, hin sem var hann sjálfur lika í sjálfum honum.“ (278)
Og þar er sagan að enda, ef nokkur endir er - í óvissu, og þó í nokkurs
konar ró eða sætt við lífið og kjör þess. í þessari tilraun til að lýsa grind bók-
arinnar hefur mörgum mikilvægum atriðum verið sleppt; það mætti sjálf-
sagt gefa allt aðra lýsingu með því að leggja áherzlu á önnur atriði en hér
eða tengja atburði sögunnar öðruvísi. Slíkt yfirlit, þó það sé að nokkru leyti
nauðsynlegt til þess að drukkna eldci alveg í gnótt þessarar bókar, verður
123