Tímarit Máls og menningar - 01.06.1972, Side 141

„Við vitum ekki hvort þau hafa andlit“
dauða“ (12) — virða fyrir sér athöfnina, en hafa falið sig meðal runnanna
kringum skógarrjóðrið. í því augnabliki sem leikendurnir á sviðinu sam-
einast og „því hæsta var náð“ (12), gefur keisarinn nokkrum þrælum
merki, þeir ryðjast fram og höggva manninn, svo að blóð hans „fossaði yfir
tryllt hróp konunnar og hennar nekt í kyndlabj arma, og keyrði hana í ör-
skoti vitfirringar úr kvenleik sínum í abstraktion gyðjudóms sem lifir i
eldinum“ (12).
Maðurinn í sögunni virðist sjá sjálfan sig í gervi þessa staðgengils guðs-
ins. En þegar aldurinn færðist yfir staðgengilinn, segir í sögunni, varð hann
vargur í véum, vegna þess að „andi guðsins varð að búa í alhraustum
líkama: hrörnun myndi koma fram á jarðargróðanum, vínviðurinn gæfi lak-
£ira af sér og allir ávextir jarðarinnar myndu gjalda þess“ (23). Það er þessi
staða, mörkuð ótta og angist, sem maðurinn virðist líta á sem sína eigin, og
sem einkennir flótta hans og flakk, afstöðu hans til nóungans og einsemd
hans meðal mannanna.
Helgiathöfnin í skóginum, tvær mannverur, karl og kona, í dularfullu
sambandi, birtist aftur og aftur í sögunni í ýmsmn gervum og breylingum
— sem mynd, endurminning og veruleiki — og er þannig einn af mikilvægustu
tengiliðum milli þátta verksins. Þegar maðurinn hallast aftur á bak í sófa í
höllinni, rekur hann augun í mynd í loftinu:
hafði hann séð hana áður? Eða hafði hún eitthvað breytzt? Og sá: roskinn vöðvastæltan
nakinn mann með hvítt skegg og úlfgrátt hár stíga undarlegan dans til að heilla konu
eða hylla guðinn eða fagna sigri. Eða hversvegna? (62)
Seinna, eftir að hann hefur gengið lengi einn í göngum hallarinnar, birtast
óvænt „maður og kona á leiksviði sem voru að flytja einhverja list“. Þarna
er þá aftur kominn „vöðvastælti gráskeggjaði maðurinn sem dansaði í ör-
væntingu sinni frammi fyrir hinni ungu stúlku“:
Var það örvænting og hversvegna þá? eða sigurdans? Það var einsog í dansi hans
væru forsendur sem ekki voru bundnar við þessa ungu konu. Ekki hana eina. Kannski
fremur það að vita að hans tími streymdi burt frá því sem hennar tími stefndi að. (86).
Endurtekning þessarar eða svipaðrar myndar er engin tilviljun, því að
þessi saga er, einsog áður hefur verið minnzt á, að miklu leyti harmleikur
um sambúð karls og konu, um hrörnun tilfinninga og ólæknandi einsemd,
yfirvofandi tortimingu. Þegar maðurinn er á flótta í upphafi bókarinnar,
131