Tímarit Máls og menningar - 01.10.1975, Page 113

.tlhomas Mann smásagnahöfundur“
eftirleikur. „Dauði í Feneyjum" hlaut
miklar vinsældir, einkum í Ameríku, og
ugglaust telst sagan til hinna bestu sem
Thomas samdi. Fyrir fáum árum fékk
Erika dóttir okkar bréf frá öldruðum
pólskum aðalsmanni, greifa sem ég er
búin að gleyma hvað hét, og hann sagði
að það hefði komið dálítið skrítið fyrir
sig. Fyrir nokkru hefðu vinir sínir sýnt
sér pólska þýðingu á smásögu þar sem
sjálfum honum, systrum hans og allri
fjölskyldunni hefði verið lýst með öll-
um ummerkjum. Þetta hefði verið gam-
an og honum hefði verið reglulega dill-
að af því. En hann var ekki móðgaður.
Þetta voru þá hin síðbúnu sögulok.
Hið ytra ber Gustav Aschenbach svip
Gustavs Mahlers, eða er það ekki? Því
var þannig varið að bóndi minn samdi
aðaldrætti sögu sinnar í Feneyjum og
Mahler lá þá fyrir dauðanum. A nokk-
urra stunda fresti fluttu blöðin fregnir
af líðan hans, tilkynnt var í smáatriðum
um batavonir og hnignunarmerki, eins
og um þjóðhöfðingja væri að ræða. Svo
mjög var hann dáður.
Þetta, hvernig tilstandið var við dauða
Mahlers, kom Thomasi til þess að hugsa
svo mikið um hann að við lýsinguna á
gervi Aschenbachs gerði hann eins og
dálitla andlitsmynd af Mahler. Þetta var
í maí 1911.
Foreldrar mínir þekktu Mahler og við
vorum einnig kunnug honum. Tvíbura-
bróðir minn Klaus varð tónlistarmaður
og tók Mahler í hálfguðatölu, hann
gerðist aðstoðarmaður hans og æfinga-
stjóri í tvö ár hjá Vínaróperunni. Eg
man að Mahler kom einu sinni í te til
okkar í Posching-götu þegar hann hélt
tónleika í Munchen. Hann var svo und-
arlegur tréhestur í framkomu. Eg sagði
við hann: Eg átti að færa yður bestu
kveðjur frá foreldrum mínum.
Og þá sagði hann: Gerið það fyrir
mig að fiytja þær til baka.
Þessu gat ég aldrei gleymt.
A þeim árum sagði Thomas Mann
mér að honum hefði víst aldrei áður
fundist hann standa andspænis mikii-
menni fyrr en fundum hans bar saman
við Gustav Mahler. Það hvolfdist yfir
mann svo sterkur persónuleiki og erfitt
að segja beinlínis til um í hverju áhrif-
in voru fólgin. En hann hafði víst
minna af þeirri ögun og einbeitingu
sem Aschenbach var gæddur. Það var
frekar sjálfslýsing h.öfundarins, og hann
eignaði líka Aschenbach áformin um
þau verk sem hann ráðgerði raunar
sjálfur en kom aldrei frá sér.
„Friedrich“-skáldsagan átti að verða
bók um Friðrik mikla, en hún var aldrei
samin. Thomas ritaði á styrjaldarárun-
um greinina „Friðrik og Bandalagið
mikla". Ymis atvik lágu til þess að hann
varð því afhuga að rita skáldsöguna.
Árið 1912 fékk ég illt í lungun. Það
var einskonar kvef í lungnabroddum,
langvinnir lokaðir berklar, og ég varð
hvað eftir annað að fara upp í fjöll mér
til heilsubótar. Fyrst var ég send í hálft
ár, frá því í mars og fram í september
1912, á skógarhælið í Davos, og árið
eftir í margra mánaða dvöl í Meran og
Arosa, og loks en það var ekki fyrr en
eftir stríð á 6 vikna kúr í Clavadel við
Davos- En ég var ekki þungt haldin.
Það var ekki um neina lífshættu að
ræða og eftilvill hefði þetta batnað af
sjálfu sér ef við hefðum ekki haft að-
stöðu til hælisvistar, hver veit. Þetta var
tíska þá að væru efnin næg var fólk
sent upp í Davos eða Arosa.
Sumarið 1912 kom Thomas að heim-
sækja mig upp í Davos og hann varð
svo gagntekinn af umhverfinu sem bar
223