Tímarit Máls og menningar - 01.05.1986, Side 31

Götustelpan
reglulegt rosahaustveður. En það skíðlogaði í ofninum, og okkur leið
ágætlega.“7
Þessi einfalda lýsing felur í sér táknrænan merkingarauka þrátt fyrir
sakleysislegt yfirbragð. Innanveggja skortir persónur ekkert andstætt því
sem er utanhúss. Þar ríkja myrkur, neyð og dauði, kotbúar og öreigar heyja
harða lífsbaráttu við skort og hungur. Dyrnar, sem skilja þessa heima að,
hafa bæði bókstaflega og táknlega merkingu. Þær eru luktar og sá sem úti er
kemst ekki inn, hann er útskúfaður. Orlög smælingjans Siggu-Gunnu
dæmigera þennan klofning. Hún reynir inngöngu en er hrakin og svívirt,
rekin á flótta út í myrkrið. Þeir sem inni sitja taka engan raunverulegan þátt
í lífinu, yfirstéttarmenn. Viðhorf þeirra einkennast af mannfyrirlitningu og
tilfinningakulda. Utlaganum Siggu-Gunnu er á annan veg farið. Hún leggur
allt í sölurnar fyrir börn sín, er lifandi og ástrík manneskja í eymd sinni ólíkt
dauðyflunum innan dyra, tilvist hennar auðugri en þeirra þótt kjörin séu
öllu lakari. Ekki er ástæða til að kryfja sögu Þóris frekar, en augljóst mál að
hún er um margt hliðstæð Sunnudagskvöldi, landafræði beggja er til dæmis
tákngerð með svipuðum hætti.
Þegar neyðin er stærst, segir máltækið, er hjálpin næst. Um leið og sögu-
konan í Sunnudagskvöldi gefur sig einsemdinni og tóminu á vald heyrir hún
fótatak mannveru. Henni er bjargað á síðustu stundu, samfélagið virðist
taka hana í sátt. Nýi „huggarinn“ er ákaflega góðlegur, miðaldra maður,
eins og „föðurlegur engill“. Einverumartröðinni linnir. Um stund. En
venslin einkennast eftir sem áður af drottnun og vonin, sem kviknar, reynist
sjálfsblekking. Þótt sögukonunni sé boðið í hús er það undir fölsku yfir-
skini. Ferli fyrsta atriðis er endurtekið á enn grófari hátt: henni slengt á gólf
og hún svipt valdi yfir líkama sínum: „Líkami minn féll máttlaus niður á
ískalt gólfið og gafst upp“ (15). Hún missir að nýju mennsku sína, nýtil-
orðna. Samræmið hverfist í ýtrasta aðskilnað, gleðin í hrylling og ótta. I
atriðinu kemur einfeldni sögukonunnar glöggt í ljós, bernska hennar og
grandaleysi. Þegar „huggarinn" biður hana um að afklæðast svo hann geti
séð kroppinn hlýðir hún að bragði, dettur ekkert illt í hug. Spillt í augum
umhverfis, óspillt hið innra.
I nauðgunaratriðinu er líkamlegum sjálfumleika sögukonunnar sundrað
að nýju. Innan atriðisins á sér stað ákveðin stígandi, sem lýsir sívaxandi
firringu. I upphafi skoðar hún myndir á veggjum af stúlkum með mitti og
brjóst, horfir síðan á sjálfa sig í spegli:
Það var ekki laust við, að ég fyndi til blygðunar gagnvart myndinni af stúlk-
unni frammi. Eg var svo sver, brjóstin á mér of lítil og ekki smart og hárin á
lífbeininu mynduðu ekki jafnhliða þríhyrning--(14)
157