Tímarit Máls og menningar - 01.05.1986, Blaðsíða 132

Tímarit Máls og menningar
hátt. Hér hefur tekist að gera viðtalsbók
sem er bæði skemmtileg aflestrar og það
sem meira er og nýnæmi á vorum tím-
um, að hún hefur víðara gildi; — bæði
fyrir athuganir á verkum þessara skálda
og hinn almenni lesandi er eftir lesturinn
einhverju nær um lífið og tilveruna.
Páll Valsson
NÝ LJÓÐ
Þorsteinn frá Hamri: Ný Ijód
Iðunn. Reykjavík 1985. 80 s.
Eftir að hafa um aldarfjórðungsskeið
gefið bókum sínum nöfn, sem eru hvert
öðru skáldlegra, lætur Þorsteinn frá
Hamri nú við það sitja að nefna þá
síðustu Ný Ijóð. Ekki er þó hægt að
koma auga á neina stefnubreytingu í
ljóðagerð hans sem þessi nafngift gæti
átt að tákna. Ný ljóð er reyndar sundur-
leitari bók en Spjótalög á spegil, sem
koma næst á undan, en hún á margt
sameiginlegt bæði með henni og fyrri
bókum Þorsteins. Hann sækir hér víða,
sem löngum fyrr, innblástur eða kveikju
til þjóðsagna og annarra menja um
reynslu genginna kynslóða, og þó etv.
umfram allt í tungutak þeirra í tali og
skrifi.
I kveðskap Þorsteins með þjóðsagna-
minnum eða þjóðsagnablæ ber einatt
mikið á æðruleysinu, norrænni karl-
mennskudyggð umfram aðrar, en oft er
því samfara hófstillt glettni, næmt skyn
á skoplegar og einkennilegar hliðar á
einstaklingum sem horft er á úr nokk-
urri fjarlægð en þó með hlýju. Hvort
tveggja, æðruleysið og glettnina, verður
vitaskuld að skynja í ljósi ógnandi
mynda sem víða er brugðið upp af til-
veru í samtímanum. Þessi minni mæta
okkur strax í upphafi.
I fyrsta kvæði bókarinnar yrkir Þor-
steinn um Tristan, rómantíska hetju og
frægastan elskhuga. En Tristan Þor-
steins virðist á dauðastundinni hafa
gleymt hinni stóru ást sem réttlætti líf
hans og dauða. Hann er líklega, eins og
nútímamaðurinn, rændur blekkingu
vonarinnar, treystir engu en bíður
dauðans með sælublöndnum hrolli. Er
Isodd bjarta þá horfin úr þessum heimi,
eða hefur hún breyst í norn, hún líka?
Kvæðið er nokkuð torrætt við fyrstu
sýn en miðlar djúpri og samsettri tilfinn-
ingu með þeirri nákvæmni sem er aðal
góðra skálda. I næsta kvæði er glettnin
hins vegar ráðandi. Þar segir frá As-
mundi Atlasyni, karli sem getið er um í
Landnámu. Hann ann ekki öðrum að
njóta með sér og fórnar glaður öllum
félagsskap, „varðsveinn vökull vistabúrs
í Helju“. Sá sem nennir að fletta upp í
Landnámu fær í kaupbæti að vita að
maðurinn átti eina af þeim konum sem
reistu skála um þjóðbraut þvera. Þetta er
svo sem ekki geðfelldur maður, hvorki í
Landnámu né hjá Þorsteini, en mynd
hans er skýr og dregin af hlutlægni.
Eiginlega háþróuð kómík, því þrátt fyrir
allt þykist ég skynja í kvæðinu skilning
og vott af hlýju: þetta er nú til í okkur
öllum.
Seinfært yrði og torfært gegnum Ný
Ijóð ef einhver skil ætti að gera hverju
ljóði, og er bókin þó ekki mjög þykk.
Þar eru innan um kvæði sem mér finnst
erfitt að grynna í, eins og skáldið muldri
illskiljanleg orð í barm sér, svo maður
nýtur varla annars en hins djúpa og hlýja
róms, sem ekki ber þó að vanmeta. Sem
dæmi skal ég nefna þriðja kvæði bókar-
258