Tímarit Máls og menningar - 01.05.1986, Blaðsíða 128

Tímarit Máls og menningar
vil ég þó koma með það innskot, að H.S.
var búinn að kynnast Steini hér heima,
áður en vegir þeirra lágu saman í
Stokkh. — H. var meðal þeirra sem
kynnti mig fyrir S. á ofanverðum stríðs-
árunum; á Hressingarskálanum.) —
Ekki er síður um vert að lesa lýsingu
Hannesar á þeim snilldarmanni Magnúsi
Asgeirssyni; og það litla sem sagt er af
þeim ólíku mönnum Jóni úr Vör,
Tryggva Svörfuði, Geir Kristjánssyni,
Kjartani Ólafssyni og Kristjáni Bender,
svo dæmi séu tekin, er allt á sömu bók-
ina lært: Lýsingarnar og frásagnirnar af
þessum mönnum eru að mínu viti eins
og bezt verður á kosið. Að ógleymdum
þeim manninum sem er hvað mest þjóð-
sagnapersóna allra: Ragnari í Smára.
Mikið er stórkostlegt að einhver skuli
hafa fært í letur hina hliðina á þeim
manni, þá sem vissi að skáldum sem
„gleymdust“, jafnvel handritum sem
„týndust"; höfðu kannski hrapað upp-
fyrir miðstöðvarofn í forlaginu eða verið
lánuð út í bæ (þótt H.S. láti ógert að
segja frá þessu síðarnefnda). Lýsingin á
afskiptum Ragnars af jarðarför Steins er
eins og atriði úr absúrd kvikmynd.
Þessi bók spannar yfir rúm þrjátíu ár.
Ekki er skrítið þótt kunnugum lesanda
þyki eitthvað vanta til frekari fyllingar;
stöku sinnum fannst mér það, en þó
ekki varðandi neitt sem skipti ýkja-
miklu. Sem dæmi um smáatriði vil ég þó
nefna, að á bls. 205 minnist hann á ís-
lenzka skáldsögu sem hann segist hafa
snarað „á norskt bókmál til að áuðvelda
Ivari Eskeland að snúa henni áfram á
nýnorsku". Ekki hefði verið ónýtt að
vita hvaða bók þetta var; kannski
Leigjandinn eftir Svövu Jakobsdóttur?
Og enn persónulegri spurning: Hvað
varð um barnið hans, sem sagt er frá í
fyrra bindinu?
Það sem gert hefur Hannesi kleift að
skrifa endurminningar sínar með slíkri
hlutlægri sýn yfir sjálfan sig og aðra er
fyrst og fremst það, að hann hefur um
langt skeið verið blessunarlega fjarri lág-
kúru íslenzks samfélags; og sömuleiðis
að hann hefur átt að félaga góða eigin-
konu. Fjarvist hans hefur að sumu leyti
gert hann útlaga, líkt og Stephan G. eða
Jón Helgason. En það skiptir ekki máli
út frá sjónarmiði skáldskapar. Hitt
finnst mér óhugsandi, að hann hefði
skrifað sambærilegt ritverk, ef hann
hefði verið bundinn við skerið eða verið
á sama flækingnum sem forðum.
Svo er með öllu óþarft að skrifa um
hann í eftirmælastíl, þótt við liggi að
hann geri það stundum sjálfur. Hann er
ekki nema maður rúmlega sextugur;
Matti Joch. myndi hafa sagt, að sálin í
honum væri „rétt vöknuð“. Og ekki má
gleyma því, að Hamsun samdi sína
beztu bók þrjátíu árum eftir að hann
hafði náð þeim virðulega aldri . . .
Það má einmitt teljast dæmigert fyrir
visst jafnvægi efri ára að geta sett saman
ritverk af því tagi sem Hannes hefur nú
afrekað, og óþarfi væri fyrir hann eða
aðra að halda, að þarméð sé honum öll-
um lokið.
Elías Mar
STRÍÐ OG SÖNGUR
Af ýmsum þjóðfélags- og menmngar-
legum ástæðum eru viðtalsbækur nú
vinsælli í sölu en aðrar bækur og hefur
auðfenginn gróði af þeirra völdum
freistað margra forleggjara. Flóð viðtals-
bóka hefur riðið yfir íslenskan bóka-
markað, en því miður hafa fæstar af
þeim bókum skilið nokkuð eftir sig —
254