Tímarit Máls og menningar - 01.09.1986, Blaðsíða 116

Tímarit Máls og menningar
sannleikurinn sé aleþeia eða „afhjúpun“ Verunnar, að möguleikar hennar og
þar með okkar sjálfra séu leiddir í ljós. Orðalag Þorsteins um að „líf hvers
manns ætti . . . að geta verið listaverk, bara ef hann fengi að lifa því til
fulls,“7 rennir stoðum undir þetta því það er einmitt í listaverkinu sem
sannleikurinn er að verki, samkvæmt Heidegger, „sannleikurinn sem af-
hjúpun á sambandi manns og heims, sannleikurinn sem afhjúpun veru-
leikans.“8
Eg þykist vita að Þorsteinn myndi seint kannast við þessi áhrif frá Martin
Heidegger og notkun hans á sannleikshugtakinu sumstaðar í Skírnisgrein-
inni sýnir glöggt að þessi áhrif rista allavega ekki djúpt. Lítum á eitt dæmi. I
einum útúrdúrnum víkur Þorsteinn stuttlega að grein eftir séra Gunnar
Kristjánsson um „Ritskýringu og túlkun Biblíunnar.“9 I þessari grein segir
Gunnar m. a. frá guðfræðingum sem telja að guðspjöllin séu ekki „vísinda-
legir textar“, heldur hafi þau verið saman sett „í kerygmatískum tilgangi.“
Kaflinn, sem Þorsteinn hnýtur um, er svohljóðandi:
Ef guðspjöllin væru borin saman við leikrit Shakespeares um Hinrik V.
annars vegar og hins vegar við sagnfræðilega ritgerð um sama konung, þá ættu
guðspjöllin meira skylt með hinu sögulega leikriti. Vissulega er hér ekki um
fullkomlega sambærilega hluti að ræða. En bæði leikritið og guðspjöllin höfða
til tiltölulega víðtæks hóps manna með myndrænni og leikrænni tjáningu, þar
sem tilgangurinn er að koma á framfæri ákveðnum boðskap og ákveðnu áliti.
Og afgreiðsla Þorsteins:
Allt þetta merkir eitt og aðeins eitt á mæltu máli: presturinn trúir ekki
ritningunum fremur en ég. Hann heldur að það sé ósatt sem þar stendur
skrifað, og er ekki að sjá að honum bregði mikið þegar það dettur upp úr
honum. A hinn bóginn er heimspekin ambátt sannleikans, hins einfalda og
óbrotna sannleika. . . . Það kann að vera að trúleysi sé ekki gott. En trúleysi
sem þykist vera trú er viðurstyggð.10
Þorsteinn hefur sjálfsagt ætlað sér að slá á létta strengi með þessari athuga-
semd, en málið er alvarlegra en svo að það sé við hæfi. Og þetta getur orðið
honum dýrt spaug, því ég sé ekki betur en að þau sannindi sem Gunnar
segir felast í guðspjöllunum og Þorsteinn hæðist að, séu af sama toga og
sannindin sem sannmæliskenningin krefst, eigi hún að ganga upp.
Sú túlkun Þorsteins, að orð Gunnars feli í sér trúleysi, er fráleit. Lítum
nánar á hvað í henni felst. Ef guðspjöllin eiga meira skylt með listaverki en
fræðiriti, þá þýðir það að þau segja ósatt og sá sem heldur því fram er
trúleysingi. Það er engu líkara en Þorsteinn taki hér upp hanskann fyrir
þröngsýnustu bókstafstrúarmenn, eins og þá sem vilja láta kenna sköpunar-
söguna til mótvægis við þróunarkenninguna í skólum. Þetta gerir Þorsteinn
378