Tímarit Máls og menningar - 01.09.1986, Page 117

Réttlati og trúarsannindi
örugglega ekki viljandi, en hann virðist bregða guðfræðingum, sem leggja
einkum táknrænan skilning í guðspjöllin, um trúleysi. Og það eru ekki bara
guðfræðingarnir sem missa trúna, heldur allir þeir sem hafa vaxið upp úr
barnatrúnni og sjá einhver dýpri sannindi í guðspjöllunum heldur en að þau
séu „sannar sögur“.
Nú er það ekki einu sinni svo að Gunnar Kristjánsson, og guðfræðingarn-
ir sem hann er að segja frá, haldi því fram að biblíusögurnar séu ósannar.
Þeir leggja áherslu á að það er ekki sögulegt sanngildi einstakra atburða sem
er mikilvægast í guðspjöllunum. Þau sannindi sem skipta trúmanninn mestu
máli eru ekki sagnfræðileg í venjulegum skilningi þess orðs. Trúarsannindi
eru, þegar allt kemur til alls, sannindi um okkur sjálf, möguleika okkar og
takmarkanir. Það er boðskapurinn um Krist, þau fyrirheit og fordæmi sem
hann gaf með lífi sínu, sem eru þýðingarmest fyrir trúmanninn. Hann trúir
ekki þessum sannindum eins og hann trúir því að Gamli sáttmáli hafi verið
gerður árið 1262; hann treystir þeim og bindur við þau allt sitt trúss. Því
Guð er ekki sannur eins og setning, heldur fremur eins og vinur sem hægt er
að reiða sig á, en jafnframt miklu meira en það: „Kristur rís upp í
boðskapnum og leysir líf mannsins þannig frá hinu ósanna til hins sanna, frá
því að vera ekki til þess að vera.“u
Aftur kemur Shakespeare upp í hugann. En með því að líkja Biblíunni við
listaverk er vitaskuld ekki verið að halda því fram að það sem í henni
stendur sé uppspuni eða einber list. Þorsteinn segir að „ástir tveggja
einstaklinga séu dálítið listaverk"12 og varla er hann að segja með því að
ástin sé ekki annað en skáldskapur. Því síður er hann að draga úr gildi
ástarinnar með því að líkja henni við listaverk; hann er að tala um „sanna
ást“. Aristóteles sagði að skáldskapurinn væri „heimspekilegri og æðri en öll
sagnfræði,"13 vegna þess að hann leiddi í ljós almenn sannindi fremur en
einstök. Á sama hátt er Gunnar Kristjánsson að benda okkur á gildi
guðspjallanna þegar hann segir þau eiga meira skylt með skáldskap en
sagnfræði. Sköpunarsagan verður harla bágborin ef hún er lesin eins og
fræðilegur texti. Um þetta segir Sigurbjörn Einarsson biskup:
. . . upphaf Biblíunnar . . . er jafnóskylt náttúrufræði og sonnetta eftir Jónas
eða fúga eftir Bach.
Mannsandinn tjáir sig ekki á einn veg alls staðar. Tjáningu þeirrar skynjun-
ar og túlkun þeirrar vitundar, sem verið er að koma á framfæri í Biblíunni, er
fremur að líkja við það, þegar skáldið talar sitt óraunhæfa og djúpvísa mál, en
þegar vísindamaður skrásetur raunreyndir náttúrufræðilegra rannsókna.14
Eftir mælikvarða Þorsteins er biskupinn að halda því fram að ritningarnar
segi ósatt! Biskupinn trúi þeim ekki. Eina skýringin á þessari afstöðu
379