Tímarit Máls og menningar - 01.12.1992, Page 31

En sósíalismi, þessi marg-
þcetta hreyfing sem rís á nítj-
ándu öldinni, en var ekki upp
fundin afLenín og bolsévik-
um hans, hún varð að afli
miklu blátt áfram vegna þess
að hún reis á sjálfsögðum
réttlætiskröfum.
menn stjómist af frumstæðu hatri á ríku
fólki (Þórarinn Eldjárn daðrar reyndar við
þá hugmynd í fyrmefndu viðtali) eða þá af
öfund einberri (sá ágæti maður, Ragnar í
Smára hélt því einhvemtímann fram að
„kommúnisminn“ sprytti af öfund). Þetta er
rangt, þetta er minna en hálfur sannleikur.
Það hefur svosem alltaf verið nóg um fjand-
skap í garð ríkra manna. Hvort heldur við
rifjum upp húsgang úr okkar arfleifð: „Rek-
ist þú á ríkan mann, reyndu ef þú getur, að
bregða fæti fyrir hann, svo fjöldanum líði
betur.“ Ellegar fömm alla leið aftur í Guð-
spjöllin: fáir hafa sýnt þeim auðugu aðra
eins grimmd og fram kemur í dæmisögu
Jesú um ríka manninn og Lasarus. Öfund er
vitanlega út um allt: hún er ekki síst með
miklu fjöri í innbyrðis metnaði hinna ríku.
Og það eru til sannkallaðir „öfundarkomm-
ar“, mikil ósköp. En sósíalismi, þessi marg-
þætta hreyfing sem rís á nítjándu öldinni,
en var ekki upp fundin af Lenín og bolsé-
vikum hans, hún varð að afli miklu blátt
áfram vegna þess að hún reis á sjálfsögðum
réttlætiskröfum. Borgaralegt þjóðfélag er
afkastamikið og það framleiðir ár og síð
örbirgð og misrétti eins og hvað annað, ekki
síst það misrétti sem ekki kemur neitt við
þeim „verðleikum“ sem betur stæðir menn
telja auðsæld sinni til réttlætingar: hér er átt
við það að sú tilviljun hvar menn eru fæddir
í samfélagi skammtar þeim örlög frá
bernsku — munað eða ill kjör. Sósíalism-
inn, sem Hallbjöm prentari þýddi með orð-
inu jafnaðarstefna, verður til vegna þess að
sæmilegir menn sætta sig ekki við það, að
feiknarleg misskipting lífsgæða sé náttúm-
lögmál sem ekki megi hrófla við.
Það er þessi sósíalismi sem slær á grimm-
ustu afleiðingar markaðslögmálanna,
tryggir vinnandi fólki margvísleg réttindi,
jafnar möguleika bama til menntunar og
annars þroska, í einu orði sagt: skapar það
samfélag sem notar árangur tæknibyltinga
í þágu velferðarríkisins svonefnda. Þetta
em sjálfsagðir hlutir — en vel má á þá
minna fyrst aðrir þegja og svo vegna þess,
að flestir þeir sem yngri em hafa vanist
velferðarkerfi sem sjálfsögðum hlut. Fæstir
muna að hver áfangi í smíði þess kostaði
átök og fómir: hver skyldi rifja það upp nú
Það er þessi sósíalismi sem
slær á grimmustu afleiðingar
markaðslögmálanna, tryggir
vinnandi fólki margvísleg rétt-
indi, jafnar möguleika barna
til menntunar og annars
þroska, í einu orði sagt: skap-
ar það samfélag sem notar ár-
angur tæknibyltinga íþágu
velferðarríkisins svonefnda.
í kreppunni að það þurfti hart verkfall fyrir
tæpum fjörtíu ámm til þess að til yrðu at-
vinnuleysisbætur? Sósíalistar eiga vita-
TMM 1992:4
29