Tímarit Máls og menningar - 01.12.1992, Qupperneq 43

En sem eg var fram fallinn, kom úr stúkunni
að mínu hcegra eyra harðurog sterkurvindur,
eins og fram úr gapandi hundi, með viður-
styggilegu hljóði við mitt andlit og innan í
eyranu með ógurlegri og andstyggilegri
skelfingu, eftir því eg vel vissi, að það var
hinn argi djöfull. (61)
Enn kemur hér dragsúgurinn til sögunnar
sem fyrr er getið. Andardráttur djöfsa berst
að eyra prestsins innan úr afhýsinu eða
„stúkunni“ sem hann nefnir svo. Sé haft í
huga að þama var fastur bænastaður síra
Jóns, er ólíklegt að hann hafi lengi getað
setið hreyftngarlaus á slrkum stað án þess
að fá kvef í nös.
Grunurinn um að kvefsýking hafi valdið
Jóni eymabólgu styrkist við það hvemig
aðrar ásóknir hafa komið niður á bijóstholi
hans, hálsi, höfði og kverkum samfara
máttleysi og almennri vanlíðan senr fylgir
svæsinni kvefpest. Þegar „djöfullinn“
leggst yfir hann „í hundslíki“, svo hann
getur sig hvergi hreyft, er í raun verið að
lýsa máttíeysistilfinningu sem fer saman
við verki í hálsi og bijóstholi, en „djöfull-
inn“ læsir einmitt klónum í háls fórnar-
lambsins.
Hálsbólga er samkvæmt handbókinni
mjög smitandi og einkenni hennar eru sær-
indi í hálsi, sársauki við kyngingu, þreyta
og jafnvel uppköst.(ló) Algengur fylgi-
kvilli hálsbólgu er kjálkaholubólga en
henni fylgir höfuðverkur, en einnig þreyta,
deyfð og slæm matarlyst. Kvillinn er oft
þrálátur ,Jiiti er lítið sem ekkert hækkaður,
37-38 stíg en hann getur haldist þannig í
margar vikur.“ (17).
Þess er getið að ásóknimar sem Jón verð-
ur fyrir af völdum þeirra Kirkjubólsfeðga
eiga sér stað í upphafi aðventu (61), þ.e um
mánaðarmótin nóvember og desember þeg-
ar veðrabrigði em tíðust. Vert er að minna
á, að sýkladrepandi lyf vom ekki komin til
sögunnar á dögum síra Jóns Magnússonar
og því líklegt að svæsin kvefsýking haft átt
greiða leið að fólki í vetrarbyijun, ekki síst
í köldum húsum.
Kvefpestir em oftar en ekki fylginautar
inflúensusýkingar en samkvæmt lækna-
handbókinni gengur inflúensan oftast sem
farsótt um stór landsvæði. Einkennin eru
mun svæsnari en við kvef, meðgöngutími
1-3 dagar og veikjast menn snögglega (18).
Þá er þess ennfremur getið að fólk fái háan
hita, köldu og verk í vöðva og höfuð, en það
em einmitt einkennin sem hijá heimilisfólk
síra Jóns.
Merkingarheimur og skynjun
Þegar betur er að gáð, koma nánast allar
líkamlegar lýsingar á djöfullegum hrelling-
um Jóns og annarra heim og saman við
einkenni inflúensu og kvefpestar, að
minnsta kosti framan af. Þetta á við um þá
sveitunga Jóns sem hníga í öngvit á milli
bæja, (62-63) og sömuleiðis niðurföll Jóns
sjálfs. Þegar líða tekur á, verður hinsvegar
erfítt að gera greinarmun á andlegu og lík-
amlegu ástandi prestsins, enda verður ekki
annað séð en hann hafi sjálfur alveg tapað
þeim áttum.
Af því sem fram hefur komið verður ekki
annað séð, en að upphafið að ógæfu þeirra
Kirkjubólsfeðga hafí verið skæð kvefpest
eða inflúensa sem herjaði áheimili síra Jóns
Magnússonar og víðar um sveitina. Sálsýki
sveitaprestsins verður þess síðan valdandi
að þegar pestinni linnir hefur hin andlega
pest náð yfírhöndinni, svo að klerkurinn er
heillum horfínn. Þá sálsýki dregur Sigurður
Nordal ljómandi vel fram í inngangi sínum
að Píslarsögunni og tengir hana við ein-
TMM 1992:4
41