Tímarit Máls og menningar - 01.12.1992, Síða 86

tekið hefur af sér farðann. í ljóðinu eru í tólf
línum átta sjálfstæðar málsgreinar. Hver
um sig er mynd sem stendur sér, jafngild
hinum og ótengd þeim. En auk þess tengjast
innan setningar fyrirbæri sem eru ósamrýn-
anleg röklega; bamavagn öskrar, hundar
bölva, hestur hrasar um konu. Mikið er hér
gert að því að afskræma kunnugleg atriði.
Ekki nægir að segja að skáld verði e.t.v.
geðveikt, heldur þarf líka að taka fram að
það sé þá ljóshært! Þvílík stílrof eru alla tíð
áberandi í ljóðum Halldórs Laxness, eink-
um birtist oft upphafin lýsing sem er svo
skyndilega skotin niður í lágkúrugrín. Það
er ekki bara að „kýmar leika við kvum sinn
fíngur“, Fljótsdalshérað hefur aldrei áður
verið þérað, en er það nú, m.a. vegna ríms-
ins. Annað ljóð frá 1926 er lofsöngur til
íslensks vors, og einkennist af heldur sund-
urlausri upptalningu (Kvœðakver, bls. 17-
18):
tvævetlan karar nýgotunginn smáa [... ]
Kolviðarhóll er kunnur næturgestum,
kaffið er drukkið þar á brotna stólnum
og þar er voldugt víðboð handa prestum:
vitlausir strákar húrra yfir pólnum.
Keilir er eins og konungsstóll í salnum;
karlamir spá og taka í nef úr baukum.
[... ] Guð lætur víðinn vaxa handa lömbum:
vegurinn austur líkt og kiljönsk saga!“.
Og svo kemur annarleg litrík persónugerv-
ing: „og döggvum ölvað dreymir grasið
bláa“.
Eitt frægasta ljóð Halldórs er „Ungling-
urinn í skóginum“, frá 1925. Það er eins-
konar upphaf módemustu ljóða hans, því
það má kalla ferð frá vitrænum skilningi að
skynjun, að því að dvelja við fegurð.
Rammi ljóðsins er í röklegu samhengi;
stúlku dreymir að hún sé stödd í skógi, eins
og hún var ári fyrr, með stöllu sinni, en nú
er hún ein. Þama hittir hún ungling klæddan
laufskikkju, og hann reynir að tæla hana
með orðskrúði. Þar sem tal unglingsins er
tælandi, er það þá einkum hljómríkt,
rímauðugt, og myndríkt, en einnig sam-
hengislítið, jafnvel óskiljanlegt á köflum.
Hér er sýnishom úr frumgerð kvæðisins
(Eimreiðin 1925, bls. 71):
Litla títa
litla hvíta mýrispýta,
lindargullið og flugan mín,
eg er kominn að sjá þig, sjá þig,
og heiti Máni af Skáni,
kominn frá Spáni
til að sjá þig,
spámáni frá Skáni,
skámáni ffá Spáni,
frá Skámánaspáni,
og vil fá þig, fá þig. —
Losti og fegurð em þungamiðja ljóðsins,
því er það svo skynrænt, enda er það mest-
megnis tal unglingsins, sem er persónu-
gervingur náttúrunnar. Og því verður lýsing
skógarins í munni hans yfirgengileg, mót-
sagnakenndar myndir reka hver aðra og
sýna skóginn frá ólíkum hliðum: „morgun-
skógurinn drifinn dögg [ . . . ] miðaftan-
skógurinn [. .. ] kvakandi kveldskógurinn
[... ] rökkurviðurinn reifður hvítum þokum
[ . . . ] vorskógurinn". Myndaflaumurinn
sýnir ástríðuna, og við bætist, hve altæk hún
er, spannar himin og jörð:
angan guðlausra jarðdrauma,
himneskur losti,
heiðinnar moldar.
I rauninni er ljóðið þó hvorki óröklegt né
samhengislaust, þegar á heildina er litið.
84
TMM 1992:4