Morgunblaðið - Sunnudagur - 21.12.2014, Blaðsíða 47

gagnvart þeim eru hrópandi. Stundum er talað um
kynþáttahatur annars vegar og kynþáttafordóma hins
vegar. „Fordómarnir“ fela í sér afsökunarkeim. Þeir
dómar eru felldir í krafti þekkingarleysis og heimsku.
Kynþáttahatararnir á nasistatímunum þóttust hafa
vísindalegan grundvöll fyrir sínum trylling. Kynþátta-
vísindi blómstruðu og háskóladeildir störfuðu undir
hatti þeirra. Læknar á borð við níðinginn Mengele
urðu alræmdir. En þessi ófögnuður átti ekkert erindi
við vísindin. Stjórnmál, eins og þau leggjast lægst, hat-
ur, heift og vitfirring fékk ekki dulist með skírskotun
til vísinda, sem engin voru.
Sama er að segja um kynþáttahatur á grundvelli lit-
arhafts. Hörundsliturinn hefur ekkert með innræti
manna, gáfur eða eðliseiginleika að gera. Þegar litið er
til gyðinga, sem eru ekki fjölmennir í heiminum er bent
á hversu margir afburðamenn á ólíkum sviðum koma
úr þeirra röðum. Þeim lærðist á aldalöngum hrakn-
ingum að menntun og þroskuðum hæfileikum næðu of-
sækjendur síst af fólki á flótta.
Gætu helstu kraftakallar hitlersillskunnar litið úr
gröfum sínum kæmi þeim margt undarlega fyrir sjón-
ir. Þeir ætluðu að ærast þegar blökkumaðurinn Jesse
Owens sló í gegn á Ólympíuleikunum í Berlín 1936. Á
þeim árum þegar nasisminn virtist blómstra, sam-
kvæmt óskeikulum kynþáttagreiningum var af-
burðamaðurinn Owens undirmálsmaður. Blökkumenn
hafa löngum skarað fram úr í mörgum greinum
íþrótta. Og úr ómerktum gröfum sæju foringjar herra-
þjóðarinnar að blökkumaður sæti í öndvegi banda-
rískra stjórnmála. Gyðingar þættu skara fram úr víða.
Kínverjar væru á mörkum þess að verða helsta efna-
hagsveldi heimsins. Og Þýskaland hefði náð miklum
áhrifum, virðingu og miklum fjárhagslegum styrk með
því að feta hina þröngu braut lýðræðisins. Kannski færi
það verst í hin gulnuðu bein að engum vísindamanni
dytti í hug að kynþættir hefðu mest með þróun mann-
kynsins að gera. Kynþáttakenningarnar hefðu reynst
gervivísindi allra gervivísinda.
Götótt umræða
Kjánaleg hróp manna um rasisma án þess að ljóst sé
hvað réttlætir meiðyrðin eru ekki til nokkurs gagns.
Yfirborðs-kjag af því tagi og ógrundaðar ályktanir hafa
þó ekki langtímaáhrif. Allt er sett í einn graut. Fæst
stenst nokkra skoðun. Látið er eins og átrúnaður á Mú-
hameð sé kynþáttabundinn. Heldur einhver að þeir
milljarðar manna sem horfa til Jesú Krists sem hald-
reipi í lífsins óvissu og við kaflaskil lífs og dauða séu af
einum og sama kynþættinum? Fjöldi manna er til víða
um lönd sem hatast út í blökkumenn eða lítur niður á
þá. Slíkir einstaklingar koma ekki eingöngu úr röðum
hvítra og flestir hvítir menn hafa óbeit á þess háttar
fólki. Vissulega hafa blökkumenn í Bandaríkjunum, ef
litið er á þá sem hóp, ekki náð jafnlangt í lífsgæðakapp-
hlaupinu þar vestra og hvítir menn. Þeir hvítu höfðu
mikið forskot og það bil minnkaði of seint. En blökku-
menn í Bandaríkjunum hafa sem hópur náð miklu
lengra en blökkumenn í Afríku.
Kjör Obama
Bandaríkin eru enn eina heimsveldið. Forseti Banda-
ríkjanna er gjarnan sagður valdamesti maður í heimi.
Barack Obama var kosinn forseti í góðri kosningu og
endurkosinn fjórum árum síðar. Blökkumenn í Banda-
ríkjum eru tæp 14% þjóðarinnar. Hvítir menn eru um
78%. Kosning Obama var söguleg og hefði raunar verið
óhugsandi fyrir hálfri öld, svo dæmi sé tekið. En hún
tekur af öll tvímæli um að húðlitur manna hefur ekki
úrslitaþýðingu í bandarískum stjórnmálum. Það gerði
Bandaríkjunum gott að kjósa blökkumann sem forseta.
En þeir gerðu það ekki þess vegna. Það hafði mikið
gengið á í Bandaríkjunum. Óvinsæl stríð og efnahags-
leg áföll. Barack Obama var einn af vinstrisinnuðustu
þingmönnum landsins. Haustið 2008 voru Bandaríkja-
menn einfaldlega tilbúnir til að gefa þess háttar manni
tækifæri. Ekki verður endilega sagt að Obama hafi
sem stjórnmálamaður nýtt tækifæri sitt vel. En það
hafði ekkert með það að gera að hann er blökkumaður.
Byggt á hættulegum grillum
Kynþáttahatur er í raun ekki lengur til nema sem hluti
af kynþáttafordómum. Kynþáttahatur byggist ekki á
staðreyndum eða upplýstri umræðu. Það breytir engu
um þetta þótt fjöldi manna hafi sig enn í frammi undir
fána kynþáttafordóma.
Ríkisstjórnir landa sem eiga aðild að Sameinuðu
þjóðunum vilja reka þá gyðinga sem búa í Ísrael á haf
út. Í opinberum þjóðhátíðarræðum eru áköll um að
drepa skuli gyðingana. Slíkar öfgar á að fordæma og
veitast gegn þeim af hörku. En það er jafnfráleitt að
forðast óþægilega þjóðfélagsumræðu með aðkasti og
hrópum og reyna að þagga hana niður með vísun til
eigin fordóma og hefja rasistastimpil á loft. Umræðan
um samskipti Ísraela og nágranna þeirra á svo sann-
arlega rétt á sér. Með sama hætti og rétt er og skylt að
ræða heiðarlega og öfgalaust hversu hratt ríki, stórt
eða smátt, ætlar að taka á móti erlendum ríkisborg-
urum og þá með hvaða skilyrðum. Öfgarnar felast í því
að reyna að útiloka slíka umræðu. Umræðubannið var
megineinkenni stjórnmálastefnu sem fáir vilja aðhyll-
ast nú.
Rússland og umheimurinn
Á löngum blaðamannafundi fyrir skömmu leitaðist
Pútín forseti við að flokka vandræði Rússlands undir
eðlislæga þörf vestrænna ríkja til að vængstýfa Rússa
svo þeir fengju ekki að njóta sín með sanngjörnum
hætti.
Að svo miklu leyti sem erfiðleikar Rússa eru til
komnir vegna efnahagsþvingana annarra ríkja, kemst
forsetinn ekki hjá því að líta í eigin barm, þótt evr-
ópskir leiðtogar hafi vissulega haldið mjög illa á málum
Úkraínu.
En Rússland hefði auðveldlega getað staðið af sér
veikburða efnahagsþvinganir. En þegar hrun olíuverðs
bættist við fauk í flest skjól. Rússland hefur byggt upp
fjölbreytt atvinnulíf í sínu gjöfula landi. Olían var þeim
eins og Nokia var Finnum, svo myndin sé einfölduð.
Pútín lætur eins og efnahagsþvinganirnar og olíu-
verðslækkunin sé samræmt óvinabragð gegn Rússum.
Það er fráleitt. Því miður, verður að segja.
Hrun á olíuverði er hættumerki þegar horft er til
heimsins alls. Margir fagna, þegar verð á eldsneyti
lækkar. Það gleður bílaeigendur og auðveldar fátæk-
um að halda á sér hita á köldum vetri.
En olíuverðslækkunin er skammgóður vermir í þess-
um skilningi sem öðrum. Hún er vísbending um það, að
hjól heimsins spóli í eigin fari. Tekjur munu lækka í
kjölfarið. Og það er varasamt að hlakka yfir því, hvern-
ig lækkun olíuverðs er að leika Rússa. Undir lok sein-
ustu aldar gátu Rússar ekki greitt afborganir af skuld-
um sínum. Það var afleitt, en ekki til heimsvandræða.
Fari svo nú, að Rússar geti ekki staðið við ríkisskuld-
bindingar sínar horfir málið öðru vísi við. Efnahags-
kerfið er miklu veikara nú, sérstaklega í Evrópu.
Bankar víða í Evrópu ráða ekki við það standi Rússar
ekki í skilum. Um miklar fjárhæðir er að tefla. Marg-
földunaráhrifin geta orðið hröð. Evrukreppan síðasta
gæti orðið sem barnaleikur hjá því sem þá gerist.
Því er nær að reyna að ná til Rússa heldur en að
hlakka yfir því að nú herðist snaran að hálsi þeirra.
Fleirum gæti orðið erfitt um andardrátt
Jóladraumurinn
Aðventunni lýkur brátt og boðun hennar rætist. Jóla-
lögin eru spiluð á öllum rásum og brátt fáum við að
heyra sálmana fögru sem tengja okkur mörg góðum
minningum og alúðlegu andrúmslofti.
Jólin eiga að vera tími samheldni og samveru. Fjöl-
skyldan er þá í fyrirrúmi. En fjölskyldan er stærri og
„gjörvöll mannkind“ þarf að eiga kröfu til vonar og
ljóss.
Íslandsvinurinn Bing Crosby raular svo notalega eitt
frægasta jólalag allra tíma, drauminn um hvít jól.
Söngvarinn frægi á einhvern tíma að hafa sagt sem
svo: „Ef við gerum ekki jólin að tilefni til að njóta sam-
eiginlega þess, sem hefur fallið okkur í skaut, þá megn-
ar ekki allur vetrarsnjórinn í Alaska að gera jólin okk-
ar hvít.“
Morgunblaðið/Eggert
*Með sama hætti og rétt er ogskylt að ræða heiðarlega ogöfgalaust hversu hratt ríki, stórt eða
smátt, ætlar að taka á móti erlendum
ríkisborgurum og þá með hvaða
skilyrðum. Öfgarnar felast í því
að reyna að útiloka slíka umræðu.
21.12. 2014 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 47