Tímarit Máls og menningar - 01.03.1994, Blaðsíða 20

brýnnar í einbeitingarhrukku meðan kræklóttir fingurnir héldu fum-
andi áfram í einhverja átt og boginn skoppaði ráðvilltur á strengjunum
í undarlegu ferðalagi út úr tónverkinu og inn í það aftur og allt í kringum
það; og þannig spilaði hann af vissum myndugleik, ákveðið og festulega
og skerandi falskt eins og maður sem skeiðar áfram rammvilltur og
rósamur í katakombu — uns honum tókst með einhverjum furðuleg-
um hætti að finna leiðina á ný inn í hugsun Bach og tónninn varð
mjósleginn og vælulegur því boginn var aftur farinn að meiða strengina
varlega og hikandi. Hann hélt alltaf áfram, á hverju sem gekk.
Hann hélt bara áfram.
Mér finnst ég hafa skynjað tónlist Jóhanns Sebastians Bach betur
en nokkru sinni við að heyra þessa fáránlegu glímu hins gersamlega
óhæfa manns til að takast á við snilldina. Ég veit ekki hvers vegna. Það
má kannski líkja leik hans við það þegar lítil fiðlubörn eru að spila, en
það vita þeir sem í hafa komist að fátt reynir meira á ást og þolgæði
aðstandenda en að hlusta á börn sarga fiðlur. Munurinn var auðvitað
sá að þegar við hlustum á börnin vitum við að þetta er kímið, við
getum jafnvel heillast af því að heyra í átökunum við hljóðfærið
væntanlegar framfarir; fiðlarinn á horninu hafði þegar náð sínum
listrænu tindum. En hann hélt alltaf áfram á hverju sem gekk — upp
upp. Hann gerði engar málamiðlanir við fjöldann, hirti ekki um
fjöldann en átti einungis erindi við einstaklinginn sem varð fyrir því
óláni að heyra tón hans fýrir hendingu gegnum hina glaðværu þögn
rokkvídeóanna. Hann stóð á sinn hátt hnarreistur og sargaði á fiðluna
sína öllum til ósegjanlegs ama. Fiðlarinn minn á horninu sveik aldrei
sína list þó hún væri ekki góð.
Leirskáldunum á ekki að vera vært, skrifaði Jónas Hallgrímsson í
ritdóminum um Sigurð Breiðfjörð í Fjölni á árunum fyrir 1840 og ég
hef stundum dáð þessi orð. En af og til renna á mig tvær grímur,
einkum þegar ég hugsa til þessa manns sem gaf frá sér þennan tón sem
nísti mig svo að ég varð ekki samur á eftir þegar ég hlustaði á hann í
kvöldkyrrðinni, hann aleinn niðri á götunni og ég aleinn uppi í
dimmu herberginu og ég villtist með honum um tónbókmenntir
þeirra stóru — þennan skrykkjótta, skerandi, kveinandi, ójafna,
óhreina, hreina tón. Ég heyri hann.
* * *
10
TMM 1994:1