Tímarit Máls og menningar - 01.03.1994, Blaðsíða 25

svo auðvelt. Ef ég hefði ætlað að vinna á Spáni hefði ég orðið að skipta um
ríkisfang og það var ekki kræsilegt eins og allt var. Ég slapp þó við að brjóta
heilann mikið um þetta vegna þess að sú staða sem ég fékk þegar ég lauk
námi var hér heima. Það var hins vegar ekki auðvelt að koma heim og erfiðara
en ég hafði haldið. Ég hélt að þjóðernið og tungumálið væru einfaldlega
þáttur af mér sjálfri, eitthvað sem ekki breyttist. Ég hélt að maður gæti fengið
vitneskju um það sem gerst hafði á meðan maður var í burtu, en það var
ekki hægt. Maður fékk svo sem að vita hvað hafði gerst en ekki hvernig það
hefði gerst. Það síðastnefnda getur verið jafn mikilvægt og hitt, en sú
vitneskja fæst aðeins með því að vera þátttakandi.
Það var sjálfsblekking að einhver fastur kjarni haldist óbreyttur, líka í
málinu. Það fer nefnilega fram eins konar seinni máltaka á óhlutstæðum
orðum upp úr tvítugu og fagmál með sínum sérstaka orðaforða verður til
dæmis nánast nýtt mál.
— Þú skrifaðir fyrirlestrana þína á spænsku fyrsta veturinn sem þú
kenndir okkur og þýddir yfir á íslensku í tímunum.
— Já. Ég hugsaði um bókmenntir á spænsku og var fljótari að skrifa hana
en íslenskuna. Ég var alltaf að þýða í huganum og ég man að pabbi sagði
einu sinni sposkur hvort ég vildi ekki fara með einhver af þessum spánnýju
orðtökum og koma þeim á framfæri við Orðabók Háskólans. Ég byrjaði þó
tiltölulega fljótt aftur að hugsa á íslensku, en mér fannst ég ekki alveg örugg.
Þess vegna settist ég niður og þýddi Sálumessu yfir spænskum sveitamanni
eftir Ramón J. Sender, bara tfl að setja málin tvö niður hlið við hlið, sameina
þau og aðskilja um leið, með því að yfirfæra merkingu af einu yfir á hitt. Sú
þýðing kom svo ekki út fýrr en löngu seinna, en þetta var mér persónulega
mikil hjálp.
Þegar ég var í Sviss liðu þrj ú ár þannig að ég talaði aldrei né heyrði íslensku.
Ég las stundum upphátt fýrir sjálfa mig til að rifja upp hvernig þetta mál
hljómaði.
— Saknaðirðu aldrei málsins, landsins og fjölskyldunnar?
— Jú, auðvitað gerði ég það.
— Heldurðu að þjóðerni skipti miklu máli í persónuleika fólks?
— Já, það held ég. En ég ólst upp á stríðstímum þegar erlendir hermenn
marseruðu um Reykjavík, íslendingar fylgdust hræddir með framvindu
stríðsins eins og fólkið á meginlandinu. Ég veit ekki hvort það hefur haft
eitthvað að segja um það að mér finnst ekki að þjóðerniskennd geti útilokað
alþjóðahyggju.
íslendingar hafa heldur aldrei verið einangraðir frá meginlandinu, hingað
hafa alltaf borist þeir meginstraumar sem mótað hafa evrópska menningu.
íslendingar gengu „Suður“ fýrr á öldum eins og ég læt Stefán að vissu leyti
TMM 1994:1
15