Tímarit Máls og menningar - 01.03.1994, Side 52

gegn sýningu á leikriti W. B. Yeats, The Countess Cathleen, sem sviðsett hafði
verið við vígslu Þjóðlega bókmenntaleikhússins.
Tilhlaup
En þó James Joyce væri í uppreisnarhug las hann af kappi og hélt áfram að
leggja stund á ítölsku, frönsku, þýsku og latínu. Við þessar tungur bætti hann
síðan norsku til að geta lesið leikrit Ibsens á frummáli og skrifað meistaran-
um sem var uppreisnarmaður að hans skapi. Hann las sömuleiðis af ríkum
áhuga höfunda einsog Dante, D’Annunzio, Giordano Bruno, Flaubert og
Hauptmann. Fyrir hvatningu ítölskukennarans, Charles Ghezzis (kemur
fram undir eigin nafni í Portrait og Ódysseifi), hóf hann að semja sér
fagurfræðilega hugmyndafræði með hliðsjón af fyrrtöldum höfundum að
viðbættum Aristótelesi, Tómasi ffá Aquino, Shelley, Coleridge og Oscar
Wilde. Þessa hugmyndafræði kynnti hann samstúdentum sínum 20sta jan-
úar árið 1900 í Bókmennta- og sögufélagi háskólans í fyrirlestri sem hann
nefndi „Drama and Fife“. Joyce hélt því fram að á leiksviðinu bæri að sýna
mannlífið einsog það raunverulega væri, að hætti Zola í sagnagerð. En
natúralismi hans var samt tempraður sýmbólisma, því hann bergmálaði líka
Shelley og Blake þegar hann hélt því fram að í hversdagslegum viðburðum
samtímalífs væri að finna bæði algilda þætti og goðsöguleg sannindi.
Fyrirlestrinum var vel tekið og Joyce fann hjá sér hvöt til að birta í The
Fortnightly Review ritgerð sem hann nefndi „Ibsen’s New Drama“. Hann var
18 ára þegar hún birtist og varð upphaf að opinberum höfundarferli hans.
Fyrir ritsmíðina fékk hann 12 gíneur, en hitt gladdi hann þó öllu meira að
Ibsen sendi honum þakkarkveðju fyrir milligöngu þýðanda síns í Englandi,
Williams Archers.
Meðal vina Joyce á háskólaárunum voru nokkrir stúdentar sem koma við
sögu í Portrait undir öðrum nöfnum. Helstir þeirra voru John F. Byrne
(Cranly), George Clancy (Davin), Francis Skeffington (McCann), Vincent
Cosgrave (Lynch) og Constantine P. Curran (Donovan). Auk þeirra var í
hópnum Thomas Kettle sem kemur fram undir eigin nafni í Finnegans Wake.
Clancy var formælandi útilífs og írskrar þjóðernisstefnu, Skeffmgton frjáls-
lyndrar og nýmóðins þjóðernisstefnu, Cosgrave kaldhæðins guðleysis, Curr-
an þæginda og málamiðlunar og Kettle evrópskra viðhorfa. En það var John
F. Byrne sem varð sálufélagi hans og trúnaðarvinur og hlustaði á endalausar
játningar hans og framtíðaráform. Síðarmeir átti Joyce eftir að telja Byrne,
Cosgrave og Oliver St John Gogarty, sem kom seinna til sögunnar, svikara
við málstað sinn, meðþví þeir reyndu að hans mati, hver með sínum hætti,
42
TMM 1994:1