Tímarit Máls og menningar - 01.03.1994, Síða 57

líka tvö bestu ljóð sín og samdi fimmtán nýjar uppljómanir. Þegar liðnir voru
tveir mánuðir sendi hann móður sinni einskonar stundaskrá eða áætlun fyrir
næstu fimmtán ár ævinnar: „Söngvabókin mín verður gefin út vorið 1907.
Fyrsti gamanleikur minn fimm árum síðar. „Fagurfræði" mín umþaðbil
fimm árum eftir það. (Þetta hlýtur að vekja áhuga þinn!)“
í stórum dráttum hélt Joyce sér við þessa áætlun ffá 1902 og sýndi sig að
vera gæddur óvenjulegu þolgæði og ótvíræðri snilligáfu.
Móðurmissir
Joyce hitti John Synge í París og fékk að lesa nýjasta leikrit hans, Rider to the
Sea, sem hann gagnrýndi harðlega útfrá kenningum Aristótelesar, en þegar
hann hafði þannig tryggt vígstöðu sína gerði hann sér lítið fyrir og lærði
langa kafla verksins utanbókar á sama hátt og hann hafði á sínum tíma lært
utanað lokakaflann í leikriti Yeats, The Countess Cathleen. Seinna þýddi hann
Rider to the Sea á ítölsku og tók þátt í að sviðsetja verkið á ensku. í París hitti
Joyce líka írska feðga, Joseph Casey, sem varð Kevin Egan í Ódysseifi, og son
hans Patrice, sem kemur fram undir eigin nafni í sama verki. Hann sló þá
feðga um lán, samdi nokkra ritdóma fyrir Daily Express og seldi blaðinu Irish
Times stórort viðtal um bölvun tæknialdar sem hann hafði átt við franskan
kappakstursmann. Það efni notaði hann aftur í smásögunni „Eftir keppn-
ina“. Með þessum úrræðum og ýmsum fleiri sá Joyce sér farborða í París
frammá föstudaginn langa 1903, þegar honum barst símskeyti frá Dyflinni:
MAMMA AÐ DEYJA KOMDU HEIM PABBI.
Móðir hans var að deyja úr krabbameini. Milli þess sem hún grét og
kastaði upp grænu galli, sem Stephen minnist í Ódysseifi, sárbændi hún son
sinn um að gera trúarlega skyldu sína, játa syndir sínar, gera yfirbót og veita
viðtöku heilögu sakramenti. Tregur og sakbitinn synjaði Joyce þessarar
hinstu bónar. Bæði Josephine Murray trúnaðarvinkona hans og Byrne, sem
hafði í orði kveðnu sæst við hann, reyndu að telja honum hughvarf, en hann
lét ekki haggast. Joyce hélt áfram að hafa mætur á kaþólskum helgisiðum og
sækja guðsþjónustur í dymbilviku, en það var á fagurfræðilegum forsendum.
Kvöldið áðuren skeytið frá Dyflinni barst hafði hann sótt föstuguðsþjónustu
í Notre Dame einsog lauslega er vikið að í lokakafla Portrait.
í Dyflinni leitaði Joyce uppi forna vini og sat með þeim að drykkju
frammeftir nóttum til að drekkja harmi sínum og vonleysi. Drykkjusiðirnir
sem hann tamdi sér á þessum árum áttu eftir að loða við hann ævilangt.
Stanislaus bróðir hans var tíður gestur í þessum samkvæmum. Hann var fús
hlustandi og skarpskyggn gagnrýnandi þegar James las honum verk sín,
aukþess sem hann sá honum fyrir mikilvægum staðreyndum sem urðu
TMM 1994:1
47