Tímarit Máls og menningar - 01.03.1994, Síða 58

uppistöður í sögum einsog „Vandræðalegt atvik“, „Náð“ og „Minningardag-
ur á kosningaskrifstofunni"
Fjóra mánuði fylgdist Joyce með dauðastríði móður sinnar. Hún lést 13da
ágúst 1903, tveimur dögum fyrir uppstigningardag heilagrar guðsmóður,
aðeins 44 ára gömul. Undir lokin varð hann að loka dauðadrulddnn föður
sinn inní öðru herbergi eftirað hann hafði æpt að konu sinni: „Deyðu og
fjandinn hirði þig!“ En hann neitaði staðfastlega að krjúpa við dánarbeðinn
og biðjast fyrir, þó systkini hans og aðrir ættingjar þrábæðu hann um það.
Joyce var um kyrrt í Dyflinni allt þetta haust og raunar heilt ár. Hann las
heil ósköp og samdi 19 bókadóma fyrir Daily Express áðuren honum var sagt
upp. Hann sótti árangurslaust um starf hjá Landsbókasafninu, hafnaði
tilboðum um málakennslu á þeim forsendum að hann væri ekki nægilega
vel að sér í neinu tungumáli, sótti nokkra tíma í læknisfræði og sá sér
farborða með því að veðsetja bækur og persónulega muni. Hugsvölunar
leitaði hann hjá sósíalistum, stjórnleysingjum og Nietzsche, sem hafði tals-
verð áhrif á hann.
Endaþótt fátt gerðist markvert framanaf vetri og Joyce væri hálflamaður
andlega, þá var hann hægt og bítandi að nálgast fullorðinsár ritferils síns.
7nda janúar 1904 skrifaði hann í stílabók systur sinnar sjálfsævisögulega
ritgerðarsögu, sem var í senn rómantísk og kaldhæðin, og nefhdi hana A
Portrait of the Artist. Hann sendi hana til Dana, nýs tímarits sem John
Eglinton ritstýrði. Þegar henni var hafnað hóf hann umsvifalaust að snúa
henni uppí Stephen Hero, sem tíu árum síðar varð A Portrait of the Artist as
a Young Man. Hann vann að Stephen Hero frammeftir vetri og kom vinum
sínum og drylckjunautum mjög á óvart þegar þeir uppgötvuðu að hann var
farinn að semja listaverk um sína eigin ævi og var látlaust að hripa hjá sér
minnisgreinar og uppljómanir á bókasafnsseðla sem hann bar ævinlega á
sér.
Örlagaríkur fundur
í mars 1904 tók Joyce þátt í söngvakeppni og hreppti önnur verðlaun. Um
svipað leyti tók hann að sér kennslu í drengjaskóla í nokkrar vikur, en þá
reynslu hagnýtti hann í öðrum kafla Ódysseifs. Um vorið var hann fenginn
til að syngja á nolckrum stöðum og áformaði söngför til enslcra sumarleyf-
isstaða, sem ekki varð af.
í júnímánuði 1904 réðust örlög hans endanlega. Þá hitti hann á förnum
vegi unga, opinskáa og einfalda sveitastúlku, Noru Barnacle, sem var nýkom-
in til Dyflinnar og herbergisþerna á hóteli. Af Jdæðaburði hans dró hún í
fýrstu þá ályktun að hann væri sjómaður. Þau hittust fyrst lOnda júní. Að
48
TMM 1994:1