Læknablaðið - 01.12.2015, Side 48

604 LÆKNAblaðið 2015/101
U M F J Ö l l U n O G G R E i n a R
Í tengslum við ráðstefnu alþjóðasamtaka
fæðinga- og kvensjúkdómalækna, FIGO
(International Federation of Gynecology
and Obstetrics), sem haldin var í október
kom út á vegum samtakanna býsna
svört skýrsla um heilsufarsleg og þjóð-
hagsleg áhrif kemískra efna sem leynast
í nánasta umhverfi manna, innanhúss
sem utan.
Höfundar skýrslunnar eru alþjóðlegur
hópur fæðinga- og kvensjúkdómalækna
og annarra vísindamanna austan hafs og
vestan í samstarfi við Alþjóðaheilbrigðis-
stofnunina (WHO). Aðalhöfundur skýrsl-
unnar, Dr. Gian Carlo Di Renzo, heiðurs-
ritari FIGO, hafði á orði við kynningu
skýrslunnar að „við værum að drekkja
heiminum í óprófuðum og óöruggum
efnum.“
Í skýrslunni kemur fram að gríðarlega
aukin umgengni fólks við eiturefni síð-
ustu fjóra áratugi ógni frjósemi og heilsu
manna, eigi þátt í milljónum dauðsfalla
á hverju ári og hafi í för með sér árlegan
kostnað upp á milljarða dollara. Meðal
afleiðinga má nefna ófrjósemi, aukna tíðni
fósturláta og andvana fæðinga, truflanir
á fósturþroska, meðfædda vansköpun,
vanþroskun taugakerfis, truflanir á vits-
munaþroska, fjölgun krabbameinstilfella,
og mögulega athyglisbrest og ofvirkni.
Efnin sem þessu valda eru meðal annarra
varnarefni sem notuð eru í landbúnaði og
við matvælaframleiðslu, mengunarefni í
andrúmslofti, plastefni og leysiefni.
Hormónaraskandi efni
Í þættinum Samfélagið á Rás eitt þann 5.
október rakti Stefán Gíslason umhverfis-
fræðingur efni skýrslunnar og sagði meðal
annars að „það teldist ekki til tíðinda að
birtar væru skýrslur um þetta efni en
aldrei fyrr hefðu alþjóðasamtök lækna
tekið jafn skýra afstöðu um þessi efni og
gert er í þessari skýrslu.“
Undir þetta taka Þóra Steingrímsdóttir
yfirlæknir og prófessor í fæðinga- og
kvensjúkdómalækningum við HÍ og
Landspítalann og Kristín Ólafsdóttir líf-
efnafræðingur og dósent í eiturefnafræði
við læknadeild HÍ.
Í skýrslunni koma fram yfirþyrmandi
tölur um magn efna sem framleidd eru í
heiminum og notuð í alls kyns iðnaði og
það sem vekur hvað mestan ugg er að fæst
þessara efna hafa gengið í gegnum nægi-
legar prófanir til að öruggt sé að mönnum
stafi ekki hætta af þeim. „Í skýrslu um
stöðu þekkingar á hormónaraskandi
efnum sem WHO og Umhverfisstofnun
Sameinuðu þjóðanna gáfu út árið 2012
kom fram að í notkun væru um það bil
800 efni sem talin væru geta truflað horm-
ónastarfsemi líkamans og að aðeins lítill
hluti þeirra hefði verið prófaður með tilliti
til áhrifa af þessu tagi. Í skýrslunni kom
líka fram að það sama gilti um flest önnur
efni sem fyrirfinnast á markaðnum,“ segir
Stefán Gíslason og bætir um betur með
því að segja að „í raun vita menn sáralítið
um áhrif þessara efna, því að aðeins lítið
brot af þeim hefur verið prófað nægilega.
Svipað gildir um önnur lönd, enda gera
fríverslunarsamningar það að verkum að
erfitt er að takmarka viðskipti með efni á
milli landa og heimshluta.“
„FIGO eru mjög stór og áhrifamikil
samtök og hafa átt mikinn þátt í því að
draga úr mæðra- og ungbarnadauða í
þriðja heiminum sérstaklega. Það er því
full ástæða til að taka mark á því þegar
þau stíga fram og vara við notkun efna
Svört skýrsla um
skaðleg áhrif varnarefna
„Fjölmörg önnur
efni eru í notkun
sem ekki eru
bönnuð þó áhrif
þeirra hafi ekki
verið rannsökuð til
hlítar,“ segja Þóra
Steingrímsdóttir
og Kristín Ólafs­
dóttir.