Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2007, Blaðsíða 64

Bjarni. Benjamín Sigvaldason hefur eftir einum verkamannanna, Gunnari
Espólín, að Spila-Bjarni hafi verið Benediktsson og svo snjall spilamaður
að hann hafi grætt stórfé á fjárhættuspili í námunni um veturinn. Að
sunnan minnist Theódór þeirra Gríms Jósefssonar og Þórhalls Ólafssonar.
Þá vann Oddur sterki af Skaganum Sigurgeirsson í námunni og mun hafa
verið handgenginn Jónasi verkstjóra. Oddur var sagnamaður mikill og
skemmti mönnum með sögum af því þegar hann var á sjó með Stjána
bláa, Sæmundi sífulla og Hrauna-Stebba á Austfjörðum.48 Guðmundur
Snorrason sá um járnsmiðjuna sem reist var milli gangaopanna.49
Það er af Jónasi Þorsteinssyni verkstjóra að segja að hann lést úr
spönsku veikinni skömmu eftir að hann kom til Reykjavíkur frá Tungu-
námu, haustið 1918.
Endalok Tungunámu
Ekki er þó sögu Tungunámu alveg lokið þótt vinnslu á vegum hins
opinbera hafi verið hætt. Árið 1920 fengu Húsavíkurhreppur og
Kvennaskólinn á Blönduósi leifarnar af kolunum úr Tungunámu til afnota,
um 130 tonn. Ætlunin var að Húsavíkurhreppur fengi 100 tonn en þau
urðu aldrei nema 80 því að skip kom frá Sauðárkróki og náði í um 60
tonn. Ekki reyndust þessi kol vel enda afgangar sem legið höfðu undir
berum himni eða voru inni í námunni og var sumt af því óaðgengilegt.
Kolin reyndust einnig illa hreinsuð.50
Eitthvað mun hafa verið um það að menn tækju upp á eigin spýtur
kol úr námunum, einkum fremst og úr gangaveggjum. Ef til vill hefur það
orðið til að göngin hrundu saman nokkrum árum síðar. Einnig kviknaði í
kolaruðningnum fyrir framan námuna og logaði lengi í honum.51
Árið 1938 rannsakaði Sigurður Þórarinsson jarðfræðingur surtar-
brands lögin á Vestfjörðum og á Tjörnesi og Efnarannsóknastofa ríkisins
gerði athuganir á nokkrum sýnishornum af surtarbrandi. Ekki kemur
fram í hvaða tilgangi þetta var gert en líklega hafa verið uppi einhverjar
hugmyndir um vinnslu, kannski sem kreppuráðstöfun.52 Þetta voru
síðustu fréttir af Tungunámu.
Ekki er margt að sjá á yfirborði jarðar sem bendir til að í Ytri-Tungu
hafi verið starfrækt eitt umsvifamesta fyrirtæki á Íslandi á sinni tíð.
Námugöngin eru nú lokuð og bingurinn mikli fyrir framan námuopið
er orðinn að grasi grónum hól. Ytri-Tungubændur leggja um þessar
mundir stund á útgerð og hafa byggt myndarlega bryggju í fjörunni. Til
að komast þangað var lagður vegur niður í fjöru og hefur ruðningurinn
frá honum að nokkru hulið mannvistarleifarnar. Verkamannaskálinn stóð
HOLLUR ER HEIMAFENGINN BAGGI 63