Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2007, Blaðsíða 144

mynt eða skartgripum höfðingja og annarra fyrirmanna. Hún hermdi eftir
því sem hana lysti og á sinn eigin hátt. Góðar fyrirmyndir gætu myndirnar
frá kirkjunni í Úrnesi (11. öld) verið, þar sem ljón er aðalatriðið og borðar
og bönd allt í kring. Benda má á að skipsmyndin frá Löddeköpinge (sjá
11. mynd) í Suður-Svíþjóð, og margar aðrar svipaðar myndir, eru afar
líkar skipamyndum á annarri hlið svokallaðra Heiðarbæjarmynta (mynd
39) frá byrjun 9. aldar.70
Við höfum séð að hinir opinberu stílar víkingaaldar, flóknir og vel
gerðir, blönduðust ekki gjarnan á sama myndfletinum, þó að þeir hafi
komið fyrir á sama gripnum. Voru þeir þá skýrt afmarkaðir. Oft deildu
myndirnar ekki heldur sama myndfletinum. Almennur alþýðustíll (eða
launmyndir) var hinsvegar iðulega blanda ríkjandi stíla.
Af þessu mætti draga þá ályktun að opinberir stílar hafi verið afurðir
sérhæfðra einstaklinga (útskurðarmeistara) sem fylgdu mjög ákveðnum
reglum um hvað mátti og hvað ekki, hvaða stílar hæfðu ákveðnu tilefni og
í hvaða efni þeir hentuðu best. Viðskiptavinir meistaranna voru efri stéttir
samfélagsins, stéttir sem höfðu sambönd víða um lönd og höfðu efni á
því að kaupa sérhæfða þjónustu meistaranna. Þær gáfu tóninn um hvað
mátti og hvað ekki. Aðrar reglur giltu hjá alþýðunni og þær gátu verið
mun staðbundnari en þær sem ríktu hjá útskurðarmeisturunum, sem
leituðuðust væntanlega við að uppfylla kröfur yfirstéttanna og fóru víða
vegna starfa síns. Alþýðuna brast þekkingu á sjálfum stílunum og þeirri
tækni sem var forsenda þeirra (t. d. bræðsla og steypa), en þörfin á því að
koma ákveðnum skilaboðum á framfæri og að hafa áhrif á hið óþekkta,
var hin sama. Alþýðan stældi það sem hana langaði til og verk hennar
getum við því kallað almennan alþýðustíl, sem iðulega var skorinn, ristur
eða krotaður með einfaldri línu, og ekki alltaf haganlega dregin. Alþýðan
skeytti ekki um reglur þær, eða hugmyndafræði, sem giltu varðandi aðra
opinbera stíla og ristunum var stundum valinn flötur, sem ekki var í
augsýn allra. Stundum virðist alþýðustílnum gagngert beint gegn ríkjandi
hugmyndafræði samfélagsins, og gæti krotið í kirkjum verið dæmi um
slíkt, og einnig krotið á þiljum Ásubergs skipsins.
Því hefur verið haldið fram að á Norðurlöndum hafi trúarbrögð á
forsögulegum tímum skipst í opinbera trú, sem var trú valdastéttanna , og
óopinbera trú, sem var trú alþýðunnar. Munurinn gat verið býsna mikill
þó að rótin hafi verið hin sama.71 Þetta gæti að einhverju leyti skýrt þann
mun sem virðist vera á opinberu skreyti og óopinberu.
EKKI ER ALLT SEM SÝNIST 143